DEMOKRASİNİN TANIMI VE TEMEL İLKELERİ
Demokrasi Nedir?
- Halkın kendi kendini yönetmesi esasına dayanan yönetim biçimidir
- Temel özellikleri:
- Halk yöneticilerini seçimle belirler
- Hak ve özgürlükler anayasal güvence altındadır
- Çoğunluğun yönetimi + azınlık hakları korunur
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Demokrasinin Temel İlkeleri
| İlke | Açıklama | Örnek |
| Milli Egemenlik | Yönetme yetkisi millete aittir | TBMM’nin varlığı |
| Özgürlük | Başkalarına zarar vermeden düşünce ve hareket serbestliği | Basın özgürlüğü |
| Eşitlik | Kanun önünde herkes eşittir | Kadın-erkek eşitliği |
| Çoğulculuk | Farklı görüşlerin temsili | Çok partili sistem |
| İnsan Hakları | Temel hakların güvencesi | Anayasal haklar |
| Katılımcılık | Vatandaşların yönetime dahil olması | Yerel seçimler |
DEMOKRASİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
- Antik Dönem (M.Ö. 5. Yüzyıl)
- İlk uygulama: Atina Demokrasisi (Yunanistan)
- Özellikleri:
- Sadece özgür erkekler oy kullanabiliyordu
- Kadınlar, köleler ve yabancıların hakkı yoktu
- Doğrudan demokrasi örneği
- Orta Çağ (1215)
- Magna Carta (Büyük Özgürlük Fermanı):
- İngiltere’de Kral John tarafından imzalandı
- Kralın yetkileri sınırlandı
- Hukukun üstünlüğü ilkesi başladı
- Oy hakkı sadece vergi veren erkeklere tanındı
18-19. Yüzyıl Devrimleri
| Olay | Tarih | Önemi |
| Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi | 1776 | İnsan hakları vurgusu |
| Fransız İhtilali | 1789 | “Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik” sloganı |
| Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi | 1789 | Evrensel haklar ilan edildi |
TÜRK TARİHİNDE DEMOKRASİ
- Osmanlı Dönemi Gelişmeleri
- Tanzimat Fermanı (1839): Kanun önünde eşitlik
- Islahat Fermanı (1856): Din farkı gözetmeme
- I. Meşrutiyet (1876): İlk anayasa (Kanun-i Esasi)
- II. Meşrutiyet (1908): Parlamenter sistem
- Atatürk Dönemi
- 1920: TBMM’nin açılması
- 1921: Teşkilat-ı Esasiye Kanunu
- 1923: Cumhuriyetin ilanı
- 1930-34: Kadınlara seçme-seçilme hakkı
- Çok Partili Dönem
- 1946: Çok partili hayata geçiş
- 1950: İlk demokratik seçim (DP’nin iktidarı)
YÖNETİM BİÇİMLERİ KARŞILAŞTIRMASI
| Yönetim Biçimi | Egemenlik | Özellikler | Örnek Ülkeler |
| Monarşi | Tek kişi (kral/padişah) | Kalıtsal yönetim | İngiltere, BAE |
| Oligarşi | Küçük bir grup | Askeri/siyasi elit | Suriye, Kuzey Kore |
| Teokrasi | Dini liderler | Din kurallarına göre yönetim | İran, Vatikan |
| Cumhuriyet | Halk | Seçimle yönetim | Türkiye, ABD |
DEMOKRASİNİN UYGULANMA BİÇİMLERİ
- Doğrudan Demokrasi:
- Halkın doğrudan karar alması (Referandum)
- Örnek: İsviçre’de kanton sistemi
- Temsili Demokrasi:
- Halkın seçtiği temsilcilerle yönetim
- Örnek: Türkiye, ABD
- Yarı Doğrudan Demokrasi:
- Temsili sistem + halk oylamaları
- Örnek: Fransa’daki referandumlar
ÖNEMLİ KAVRAMLAR
- Plebisit: Halkoylaması
- Anayasa: Temel yasa
- Sivil Toplum: Dernekler, vakıflar
- Kuvvetler Ayrılığı: Yasama-Yürütme-Yargı
Örnek Soru: Magna Carta’nın demokrasi tarihindeki önemi nedir?
Cevap: Kralın yetkilerini sınırlayarak hukukun üstünlüğü ilkesini getirmiş, modern demokrasinin temellerini atmıştır.
Örnek Soru: Atatürk’ün demokrasiye katkıları nelerdir?
Cevap: TBMM’nin açılması, cumhuriyetin ilanı, kadınlara siyasi haklar verilmesi ve çok partili hayata geçiş denemeleri.
