Atatürk ve Demokrasi
Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda ulusal egemenlik ve demokrasi ilkelerini temel almıştır. Ona göre, milletin kendi kaderini belirlemesi için demokratik bir sistem şarttı. Bu doğrultuda TBMM’nin açılması, Cumhuriyetin ilanı ve çok partili hayata geçiş denemeleri gibi önemli adımlar atılmıştır.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
- TBMM’nin Açılması (23 Nisan 1920)
- Mondros Ateşkes Antlaşması (1918) sonrası İtilaf Devletleri, İstanbul’u işgal etti ve Osmanlı Mebusan Meclisi’ni kapattı.
- Mustafa Kemal, ulusal iradeyi canlandırmak için 23 Nisan 1920’de TBMM’yi açtı.
- 20 Ocak 1921’de Teşkilat-ı Esasiye (Anayasa) kabul edildi.
- “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” maddesiyle Cumhuriyet’in temelleri atıldı.
Önemli:
✔ TBMM, ulusal egemenliğin simgesidir.
✔ 23 Nisan, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı olarak kutlanır.
- Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
- Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasından sonra saltanat kaldırıldı (1 Kasım 1922).
- Mustafa Kemal, ulusal egemenliği tam olarak sağlamak için Cumhuriyet’i ilan etti.
- 29 Ekim 1923’te TBMM’de kabul edildi.
- Cumhuriyet rejimi resmen başladı.
- Mustafa Kemal, ilk Cumhurbaşkanı seçildi.
Önemli:
✔ Cumhuriyet, halkın yönetime katılmasını sağlar.
✔ Laik, demokratik ve çağdaş bir devlet yapısı kuruldu.
- Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
Atatürk, demokrasinin tam anlamıyla yerleşmesi için çok partili sistemi denemiştir.
- a) Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) – 9 Eylül 1923
- Mustafa Kemal tarafından kuruldu.
- Türkiye’nin ilk siyasi partisi.
- 1950’ye kadar ülkeyi yönetti.
- b) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) – 17 Kasım 1924
- Kazım Karabekir, Rauf Orbay gibi isimler kurdu.
- İlk muhalefet partisi.
- Şeyh Sait İsyanı nedeniyle 3 Haziran 1925’te kapatıldı.
- c) Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) – 12 Ağustos 1930
- Fethi Okyar tarafından kuruldu.
- Ekonomik kriz nedeniyle denendi.
- İnkılap karşıtlarının sızmasıyla 17 Kasım 1930’da kapandı.
Sonuç:
- Toplum henüz çok partili sisteme hazır değildi.
- 1946’da Demokrat Parti’nin kurulmasıyla çok partili hayata geçildi.
Özet Tablo
| Olay | Tarih | Önemi |
| TBMM’nin Açılması | 23 Nisan 1920 | Ulusal egemenlik başladı. |
| Cumhuriyetin İlanı | 29 Ekim 1923 | Yönetim millete geçti. |
| CHF’nin Kuruluşu | 9 Eylül 1923 | İlk siyasi parti. |
| Terakkiperver Parti | 17 Kasım 1924 | İlk muhalefet partisi. |
| Serbest Fırka | 12 Ağustos 1930 | Ekonomik kriz denemesi. |
Sonuç
Atatürk, demokrasinin gelişmesi için çaba göstermiş, TBMM’yi açmış, Cumhuriyet’i ilan etmiş ve çok partili hayatı denemiştir. Ancak toplumun hazır olmaması nedeniyle 1946’ya kadar tam anlamıyla çok partili sistem kurulamamıştır.
Demokrasi, halkın kendi kendini yönetmesidir. Atatürk’ün ilkeleri, Türkiye’nin özgür ve çağdaş bir ülke olmasını sağlamıştır.
Test Sorusu:
“Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” maddesi hangi belgede yer alır?
A) Amasya Genelgesi
B) Teşkilat-ı Esasiye
C) Lozan Antlaşması
Cevap: B
