7. Sınıf Sözcükte Anlam İlişkileri Konu Anlatımı

Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Sözcüklerin birbirleriyle olan anlam bağlantılarını inceleyen bu konu, dilimizin zenginliğini ve inceliklerini anlamamızı sağlar. Sözcükler arasında çeşitli anlam ilişkileri bulunmaktadır.

Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.

1. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

Özellikleri:

• Yazılış ve okunuşları farklıdır
• Temel anlamları aynıdır
• Her zaman birbirinin yerine kullanılamaz (bağlama bağlıdır)

Örnekler:

• siyah – kara
• beyaz – ak
• öğrenci – talebe
• soru – sual
• yıl – sene

Dikkat!
“Kara günler” ifadesinde “kara” yerine “siyah” kullanılamaz çünkü burada mecaz anlam söz konusudur.

2. Yakın Anlamlı Sözcükler

Özellikleri:

• Tam olarak aynı anlamı taşımazlar
• Anlamca birbirine çok yakındırlar
• Çoğu zaman birbirinin yerine kullanılabilirler

Örnekler:

• usanmak – sıkılmak
• çevirmek – döndürmek
• dost – ahbap
• korkmak – ürkmek
• mutluluk – sevinç

Örnek Cümle:
“Parkta çimlere basmamaya dikkat et.”
→ “basmak” yerine “çiğnemek” veya “ezmek” kullanılabilir

3. Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler

Özellikleri:

• Anlamca birbirinin tam tersidir
• Her sözcüğün zıt anlamlısı olmayabilir
• Olumsuzluk eki almak zıt anlam oluşturmaz

Örnekler:

• alçak – yüksek
• bol – dar
• çabuk – yavaş
• açık – kapalı
• iyi – kötü

Örnek Cümle:
“Yoksulluğun sebebi, zenginlerin israfıdır.”
→ “yoksul” ve “zengin” zıt anlamlıdır

4. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

Özellikleri:

• Yazılış ve okunuşları aynıdır
• Anlamları tamamen farklıdır
• Kökenleri farklı olabilir

Örnekler:

• çay (içecek) – çay (akarsu)
• yüz (sayı) – yüz (vücut bölümü)
• kır (renk) – kır (kırsal alan)
• dil (organ) – dil (lisan)

Örnek Cümleler:

1. “Soğuk günlerde çay içimi ısıtıyor.” (içecek)
2. “Yayladaki çayın kenarında oturduk.” (akarsu)

5. Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler

Genel Anlamlılar:

• Daha kapsamlı, üst kavramları ifade eder
• Örnek: meyve, hayvan, bitki

Özel Anlamlılar:

• Daha dar kapsamlı, alt kavramları ifade eder
• Örnek: elma, aslan, gül

6. Nitel ve Nicel Anlamlı Sözcükler

Nitel Anlamlılar:

• Ölçülemeyen özellikleri ifade eder
• Örnek: güzel, hızlı, temiz

Nicel Anlamlılar:

• Ölçülebilir özellikleri ifade eder
• Örnek: beş kilo, üç metre, on litre

Önemli Uyarılar

1. Eş anlamlı sözcükler her bağlamda birbirinin yerine kullanılamaz
2. Zıt anlamlılık, olumsuzluk demek değildir
3. Eş sesli sözcüklerin kökenleri farklı olabilir
4. Yakın anlamlı sözcükler arasında ince nüans farkları vardır

Pratik İpuçları

• Eş anlamlı sözcükleri bulmak için: “Bu sözcüğün yerine hangi başka sözcük gelebilir?” diye sorun
• Zıt anlamlı sözcükleri bulmak için: “Bu sözcüğün tam tersi nedir?” diye düşünün
• Eş seslileri ayırt etmek için: “Bu sözcük başka hangi anlama gelebilir?” sorusunu sorun

Alıştırmalar

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin anlam ilişkilerini belirtiniz:

1. “Bu eski binanın duvarları çok kalın.”
2. “Yeni aldığım gömleğin rengi çok açık.”
3. “Yazın kırlarda gezerken bir yılan gördüm.”
4. “Ders çalışmak bazen sıkıcı olabiliyor.”
5. “Bu karanlık odada kitap okuyamıyorum.”

Cevaplar:

1. eski – yeni (zıt anlam)
2. açık – koyu (zıt anlam)
3. kır (sesteş: kır renk/kırsal alan)
4. sıkıcı – eğlenceli (zıt anlam)
5. karanlık – aydınlık (zıt anlam)