Deyimler, dilimizin zenginliğini yansıtan ve günlük hayatta sıkça kullandığımız kalıplaşmış ifadelerdir. Bu yazıda, 7. sınıf Türkçe müfredatında yer alan deyimler konusunu detaylı bir şekilde ele alacağız. Deyimlerin tanımı, özellikleri ve örneklerle konuyu pekiştireceğiz.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Deyim Nedir?
Deyim, belli bir durumu veya kavramı ifade etmek için kullanılan, gerçek anlamından farklı bir anlam taşıyan, kalıplaşmış söz gruplarıdır. Halkın ortak kültür ürünü olan deyimler, konuşmalarımıza ve yazılarımıza renk katar.
Örnek:
- “Kulak misafiri olmak” → Başkalarının konuşmasını gizlice dinlemek.
- “Gözden düşmek” → Birinin gözündeki değeri kaybetmek.
Deyimlerin Özellikleri
- Kalıplaşmıştır, Sözcükler Değiştirilemez
- Deyimlerdeki sözcüklerin yerleri değiştirilemez veya eş anlamlıları kullanılamaz.
- ❌ Yanlış: “Kafasını taştan taşa vurmak” (Doğrusu: “Başını taştan taşa vurmak”)
- ❌ Yanlış: “Kelin perçeminden tut” (Doğrusu: “Tut kelin perçeminden”)
- Deyimlerdeki sözcüklerin yerleri değiştirilemez veya eş anlamlıları kullanılamaz.
- Kişi ve Zamana Göre Çekimlenebilir
- Deyimler, cümle içinde şahıs ve zaman ekleri alabilir.
- Örnek:
- “Öğretmenin gözüne girdim.” (Ben)
- “Öğretmenin gözüne girdik.” (Biz)
- Örnek:
- Deyimler, cümle içinde şahıs ve zaman ekleri alabilir.
- Genellikle Mecaz Anlam Taşır
- Deyimler, çoğunlukla gerçek anlamından uzaklaşarak farklı bir anlam kazanır.
- Örnekler:
- “Göz gezdirmek” → Üstünkörü bakmak.
- “Ayaklarına kara sular inmek” → Çok yorulmak.
- “Burnu sürtülmek” → Ders almak.
- Örnekler:
- Deyimler, çoğunlukla gerçek anlamından uzaklaşarak farklı bir anlam kazanır.
- Bazı Deyimler Gerçek Anlamda da Kullanılabilir
- Bazı deyimler hem gerçek hem mecaz anlam taşır.
- Örnek:
- “Tatil yapmak” → 1) Dinlenmek, 2) Tatile gitmek.
- “Yoluna bakmak” → 1) Beklemek, 2) Yolun durumunu kontrol etmek.
- Örnek:
- Bazı deyimler hem gerçek hem mecaz anlam taşır.
- Öğüt Vermez, Durum Bildirir
- Deyimler, atasözlerinden farklı olarak ders vermez, sadece bir durumu anlatır.
- Örnek:
- “Burun kıvırmak” → Küçümsemek. (Öğüt yok)
- Örnek:
- Deyimler, atasözlerinden farklı olarak ders vermez, sadece bir durumu anlatır.
- Sözcük Grubu veya Cümle Şeklinde Olabilir
- Bazı deyimler tek bir ifade, bazıları ise cümle halindedir.
- Örnekler:
- “İçi içine sığmamak” (Sözcük grubu)
- “İğne atsan yere düşmez” (Cümle)
- Örnekler:
- Bazı deyimler tek bir ifade, bazıları ise cümle halindedir.
Sık Kullanılan Deyimler ve Anlamları
| Deyim | Anlamı |
|---|---|
| “Gözüne girmek” | Beğenilmek, takdir edilmek. |
| “Eli ayağına dolaşmak” | Heyecandan ne yapacağını şaşırmak. |
| “Kulak asmamak” | Önemsememek. |
| “Dilinde tüymek” | Sürekli aynı şeyi söylemek. |
| “Pabucu dama atılmak” | Değerini yitirmek. |
Sonuç
Deyimler, Türkçenin en önemli anlatım zenginliklerindendir. 7. sınıf Türkçe konuları arasında yer alan bu konuyu iyi öğrenmek, hem yazılı hem sözlü anlatımınızı güçlendirecektir. Deyimleri doğru kullanmak için bol bol örnek incelemeli ve günlük hayatta uygulamalısınız.
Unutmayın:
“Dilimiz, deyimlerle daha güzel!”
Daha fazla örnek için Türkçe ders kitabınızı ve deyimler sözlüğünü inceleyebilirsiniz.
