- ŞARKI
Tanım:
- Divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı, bestelenmek amacıyla yazılan bir nazım biçimidir.
- Örnek şair: Yahya Kemal Beyatlı (Modern edebiyatta ustalıkla kullanmıştır).
Özellikleri:
Bentlerden oluşur: Genellikle 3-7 dörtlük (bent) arasında değişir.
Uyak düzeni:
- abab / cccb / dddb… şeklindedir.
- Nakarat: Her bendin sonunda tekrarlanan dize (örnek: “Bu şehirden gidiyorum…”).
✔ Murabba-i mütekerrir: Son dizenin aynen tekrarlandığı özel bir şarkı türüdür.
✔ Konular: Aşk, felsefi düşünceler, duygusal temalar işlenir.
✔ Mahlas: Şair, son dizede mahlasını (takma adını) kullanır.
Örnek Şarkı:
“Rindlerin akşamıdır bu, halk içinde muteber
Bir küçük mehtabı arar dağınık saçlarında…”
(Yahya Kemal Beyatlı)
- TÜRKÜ
Tanım:
- Anonim (söyleyeni belli olmayan), hece ölçüsüyle yazılan, kendine özgü ezgilerle söylenen halk şiiri türüdür.
Özellikleri:
Bölümleri:
- Bent: Asıl konunun işlendiği bölüm.
- Kavuştak (Nakarat): Her bendin sonunda tekrarlanan bölüm (örnek: “Yüksek yüksek tepelere ev kurmasınlar…”).
✔ Uyak düzeni: aaab / cccb veya aaabb / cccbb şeklindedir.
✔ Hece ölçüsü: En çok 7, 8 ve 11’li kalıplar kullanılır.
✔ Konu çeşitliliği: Aşk, gurbet, ölüm, doğa, kahramanlık gibi her konuda yazılabilir.
✔ Ezgi: Her türkünün kendine has bir ezgisi vardır.
Türkü Çeşitleri:
- Ezgilerine Göre:
- Kırık Havalar: Ritimli, hareketli (oyun havaları). Örnek: “Zeytin gözlüm…”
- Uzun Havalar: Usulsüz, duygusal. Örnek: “Mevlam bir çok dert vermiş…” (Bozlak, gurbet havası).
- Yapılarına Göre:
- Mani kıt’alarından kurulu türküler: Birbirine bağlı manilerden oluşur.
- Dörtlüklerle kurulu türküler: Klasik dörtlük yapısına sahiptir.
- Konularına Göre:
- Ninniler, aşk türküleri, askerlik türküleri, doğa türküleri vb.
Örnek Türkü:
“Çemberimde gül oya / Gülmedim doya doya…”
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
ŞARKI ve TÜRKÜ ARASINDAKİ FARKLAR
| Özellik | Şarkı | Türkü |
| Edebiyat | Divan edebiyatı | Halk edebiyatı |
| Söyleyen | Belli şairler | Anonim |
| Ölçü | Aruz ölçüsü | Hece ölçüsü |
| Ezgi | Bestelenmek için yazılır | Kendine özgü ezgisi vardır |
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
ETKİNLİK ÖNERİSİ
- Sınıfta dinleme: Ünlü bir türkü (örneğin “Çanakkale Türküsü”) ve bir şarkı (örneğin Yahya Kemal’den “Endülüs’te Raks”) dinleyip özelliklerini tartışın.
- Kendi türkünüzü yazın: 4 dizeden oluşan bir bent ve 2 dizelik kavuştak yazmayı deneyin!
Not: Türküler, halkın ortak duygularını yansıtan kültür hazinelerimizdir. Şarkılar ise divan edebiyatının müzikle buluşan örnekleridir.
Kavramlar Sözlüğü:
- Nakarat: Tekrarlanan dize.
- Anonim: Söyleyeni belli olmayan.
- Mahlas: Şairin takma adı
