7.Sınıf Türkçe Dersi “Fiiller” Ünitesi Konu Özeti
Fiil Nedir?
Bir eylemi, bir durumu veya bir oluşu anlatan sözcüklere fiil (eylem) denir. Fiiller, kip (zaman) ve kişi (şahıs) eklerini alarak çekimlenir.
Fiillerin Yapısı
Fiiller, yapılarına göre basit, türemiş ve birleşik fiiller olmak üzere üçe ayrılır.
Basit Fiiller
Yapısında başka bir fiil veya yardımcı fiil bulunmayan fiillere basit fiil denir.
Örnek:
- Gelmek
- Gitmek
- Konuşmak
- Yazmak
Türemiş Fiiller
Yapısında başka bir fiil veya yardımcı fiil bulunan fiillere türemiş fiil denir.
Örnek:
- Güzelleşmek (güzel + -leş)
- Büyümek (büyü + -mek)
- Sevilmek (sev + -il)
- Yazılmak (yaz + -ıl)
Birleşik Fiiller
İki veya daha fazla fiilin bir araya gelmesiyle oluşan fiillere birleşik fiil denir.
Örnek:
- Açılmak (açık + -mak)
- Görmek (gör + -mek)
- Suçlamak (suç + -lamak)
- Söylemek (söyle + -mek)
Fiillerin Kipleri
Fiiller, zamana göre kiplere ayrılır.
Fiillerin Kişileri
Fiiller, söyleyenin sayısına göre kişilere ayrılır.
Fiillerin Anlam Özellikleri
Fiiller, anlam özelliklerine göre de çeşitli türlere ayrılır.
Fiillerin Anlam Özellikleri ve Örnekleri
- İş Fiilleri: Bir iş veya oluş bildiren fiillerdir.
Örnek:
- Okudu
- Yazdı
- Gitti
- Geldi
- Durum Fiilleri: İş veya oluş bildirmeyen, öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir.
Örnek:
- Kaldı
- Durdu
- Oturdu
- Yattı
- Etken Fiiller: İş veya oluş başka bir varlık tarafından yapılan fiillerdir.
Örnek:
- Öğretmen tahtaya yazdı.
- Annem yemek yaptı.
- Futbolcu topu attı.
- Kedi fareyi yakaladı.
- Edatlar: İş veya oluş öznenin kendi kendine yaptığı fiillerdir.
Örnek:
- Ben uyuyacağım.
- O koştu.
- Kuşlar uçtu.
- Araba gitti.
- Sözde Eylemler: Özne ile yüklem arasında anlam ilişkisi kuran, ancak gerçekte bir işi, bir oluşu anlatan fiiller değildir.
Örnek:
- Kedi çok güzeldir. (Güzellik bir eylem değildir.)
- Sınav zormuş. (Zorluk bir eylem değildir.)
- Okula geç kaldı. (Kalma bir eylem değildir.)
- Kedi ağaca çıktı. (Çıkma bir eylem değildir.)
Fiillerin Anlam Özellikleri ve Örnekleri
- Bildirme Fiilleri: İş, oluş veya durum bildiren fiillerdir.
Örnek:
- Okudu
- Yazdı
- Gitti
- Kaldı
- Soru Fiilleri: Soru bildiren fiillerdir.
Örnek:
- Okudu mu?
- Yazdı mı?
- Gitti mi?
- Kaldı mı?
- Talep Fiilleri: İstek, emir, izin, isteksizlik gibi anlamlar bildiren fiillerdir.
Örnek:
- Oku!
- Yaz!
- Git!
- Kal!
- Bildirme-Soru Fiilleri: İş, oluş veya durum bildiren ve soru bildir.
