Sözcükler, tek başlarına anlam ifade edebildikleri gibi bir araya gelerek farklı anlam ilişkileri oluşturabilirler. Bu konuda sözcükte anlam ve sözcükler arası anlam ilişkilerini öğreneceğiz.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Sözcükte Anlam
Sözcüklerin farklı anlam özellikleri vardır. Bunlar:
a) Gerçek (Temel) Anlam
Bir sözcüğün akla ilk gelen ve sözlükteki en yaygın anlamıdır.
Örnekler:
- “Çocuk, elindeki kitabı düşürdü.” (Kitap: Okunan nesne)
- “Soğuk su içince boğazım ağrıdı.” (Soğuk: Düşük sıcaklık)
b) Mecaz Anlam
Sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı soyut anlamdır.
Örnekler:
- “Bu sözler kalbimi kırdı.” (Kırmak: Üzmek)
- “Olayın üzerinden yıllar geçti, ama acısı hâlâ taze.” (Taze: Unutulmamış)
c) Terim Anlam
Bilim, sanat, spor veya meslek alanlarına özgü kavramları ifade eden sözcüklerdir.
Örnekler:
- “Matematikte üçgenin iç açıları toplamı 180° dir.” (Üçgen: Geometri terimi)
- “Futbolda ofsayt kuralını öğrendik.” (Ofsayt: Spor terimi)
d) Soyut ve Somut Anlam
- Soyut Anlam: Beş duyu organımızla algılayamadığımız kavramlar.
- Örnek: Sevgi, özlem, korku, mutluluk
- Somut Anlam: Beş duyumuzla algılayabildiğimiz varlıklar.
- Örnek: Ağaç, su, ses, rüzgâr
Sözcükler Arası Anlam İlişkileri
a) Eş Anlamlı (Anlamdaş) Kelimeler
Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklerdir.
Örnekler:
- Siyah – Kara
- Öykü – Hikaye
- Bellek – Hafıza
b) Zıt (Karşıt) Anlamlı Kelimeler
Anlamca birbirinin tersi olan sözcüklerdir.
Örnekler:
- Açık – Kapalı
- Hızlı – Yavaş
- Gelmek – Gitmek
c) Yakın Anlamlı Kelimeler
Tam olarak aynı anlamı taşımazlar, ancak birbirine benzer anlamlar ifade ederler.
Örnekler:
- Dost – Arkadaş
- Korkmak – Ürkmek
- Sevmek – Hoşlanmak
d) Eş Sesli (Sesteş) Kelimeler
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklerdir.
Örnekler:
- “Yüz” (Sayı) – “Yüz” (Surat)
- “Gül” (Çiçek) – “Gül” (Gülmek fiili)
Dikkat! Düzeltme işareti (^) olan sözcükler sesteş değildir:
- “Kar” (yağış) – “Kâr” (kazanç)
- “Adet” (sayı) – “Âdet” (gelenek)
Özet
✔ Gerçek Anlam: Sözcüğün ilk akla gelen anlamı.
✔ Mecaz Anlam: Gerçek anlamından uzaklaşmış soyut anlam.
✔ Terim Anlam: Bilim, sanat, spor gibi alanlara özgü sözcükler.
✔ Soyut-Somut: Duyularla algılanıp algılanamamasına göre değişir.
✔ Eş Anlamlı: Aynı anlamlı farklı sözcükler.
✔ Zıt Anlamlı: Birbirinin tersi olan sözcükler.
✔ Yakın Anlamlı: Benzer ama tam eş anlamlı olmayan sözcükler.
✔ Eş Sesli: Yazılışı aynı, anlamı farklı sözcükler.
Konuyu pekiştirmek için bol bol örnek cümleler kurun ve farklı sözcüklerin anlamlarını araştırın!
