Ahenk (Ses Uyumu) Nedir?
Şiirin okunurken kulağa hoş gelmesini sağlayan uyuma ahenk denir. Şiirde ahenk; ölçü (vezin), uyak (kafiye), redif, aliterasyon ve asonans gibi unsurlarla sağlanır.
- Ölçü (Vezin)
Şiirdeki dizelerin hece sayısına, hecelerin uzunluğuna veya vurgusuna göre düzenlenmesidir. İki çeşit ölçü vardır:
- a) Hece Ölçüsü
- Dizelerdeki hece sayısının eşitliği esas alınır.
- Türk şiirinin geleneksel ölçüsüdür.
- En çok 7’li, 8’li, 11’li ve 14’lü kalıplar kullanılır.
Örnek:
“İptida Bağdad’a / sefer olanda” → 6+5 = 11’li hece ölçüsü
- b) Aruz Ölçüsü
- Hecelerin açık (kısa) veya kapalı (uzun) olmasına dayanır.
- Durak ve ima kuralları vardır.
- Divan şiirinde yaygındır.
Örnek:
“O be nim mil / le ti min yıl / dı zı dır par / la ya cak”
- Uyak (Kafiye)
Dize sonlarındaki ses benzerliğidir. Çeşitleri:
| Kafiye Türü | Açıklama | Örnek |
| Yarım Kafiye | Tek ses benzerliği | “Şendik – yendik” (-en) |
| Tam Kafiye | İki ses benzerliği | “Avlusu – su” (-u) |
| Zengin Kafiye | Üç veya daha fazla ses benzerliği | “Sene – gene” (-ene) |
| Cinaslı Kafiye | Yazılışları aynı, anlamları farklı kelimeler | “Geç – geç” |
- Redif
Dize sonlarında aynı ek veya kelimelerin tekrarıdır.
Örnek:
“Hür yaşarım, şaşarım, aşarım, taşarım” → “-arım” redif
Uyarı: Rediften önce mutlaka kafiye vardır!
Özet Tablo
| Unsur | Tanım | Örnek |
| Hece Ölçüsü | Hece sayısı eşitliği | 11’li hece: “Atladı hendeği / geçti Genç Osman” |
| Aruz Ölçüsü | Açık-kapalı hece | “Fe i lâ tün / Fe i lâ tün” |
| Yarım Kafiye | 1 ses benzerliği | “Dik – en” |
| Tam Kafiye | 2 ses benzerliği | “Su – duvar” |
| Zengin Kafiye | 3+ ses benzerliği | “Sene – gene” |
| Redif | Ek/kelime tekrarı | “-arım” |
Etkinlik Önerisi
- Verilen bir şiirin ölçüsünü bulun.
- Kafiye ve redifleri işaretleyin.
- Kendi kısa şiirinizi hece ölçüsüyle yazın.
Örnek Şiir İncelemesi:
“Bursa’da bir eski cami avlusu,
Küçük şadırvanda şakırdayan su;”
- Kafiye: “-u” (tam kafiye)
- Redif: Yok
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Sonuç: Şiirin ahengi, ölçü, uyak ve redif ile sağlanır. Bu unsurları bilmek, şiiri daha iyi anlamamızı sağlar!
