Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nda (1914-1918) İttifak Devletleri (Almanya, Avusturya-Macaristan, Bulgaristan) safında savaşa katılmış ve birçok cephede mücadele etmiştir. Bu cephelerden bazıları taarruz (saldırı), bazıları ise savunma amaçlıdır.
- KAFKAS CEPHESİ
Açılma Nedeni:
- Enver Paşa, Turancılık (Türk birliği) idealiyle Kafkaslara ulaşmayı ve Rusları yenmeyi hedefledi.
Gelişmeler:
- Aralık 1914’te başlayan taarruz, ağır kış şartları nedeniyle başarısız oldu. Binlerce asker donarak şehit oldu (Sarıkamış Harekâtı).
- Ruslar karşı saldırıyla Erzurum, Muş, Bitlis ve Trabzon’u işgal etti.
- Mustafa Kemal, 1916’da Muş ve Bitlis’i geri aldı.
- 1917 Bolşevik İhtilali sonrası Rusya savaştan çekildi ve Brest-Litowsk Antlaşması (3 Mart 1918) imzalandı.
- Kars, Ardahan ve Batum Osmanlı’ya geri verildi.
Önemli Sonuç:
- Osmanlı’nın yenilmesine rağmen toprak kazandığı tek cephedir.
- KANAL CEPHESİ
Açılma Nedeni:
- Süveyş Kanalı’nı ele geçirerek İngiltere’nin sömürgeleriyle bağlantısını kesmek.
Gelişmeler:
- Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, 1915’te çöl şartları ve lojistik yetersizlik nedeniyle başarısız oldu.
- İngilizler karşı saldırıyla Suriye ve Filistin’e kadar ilerledi.
Önemli Sonuç:
- Osmanlı’nın taarruz cephesi olup başarısız olmuştur.
- ÇANAKKALE CEPHESİ
Açılma Nedenleri:
- İtilaf Devletleri’nin İstanbul ve Boğazları ele geçirerek Osmanlı’yı saf dışı bırakmak istemesi.
- Rusya’ya yardım ulaştırmak.
Muharebeler:
- Deniz Savaşları (18 Mart 1915):
- Nusrat Mayın Gemisi’nin döşediği mayınlar ve Türk topçusunun başarısıyla İtilaf donanması püskürtüldü.
- Kara Savaşları (25 Nisan 1915):
- Mustafa Kemal, Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu’nda büyük başarılar kazandı.
- İtilaf Devletleri 1916’da çekilmek zorunda kaldı.
Sonuçları:
- Osmanlı’nın en büyük zaferidir.
- Mustafa Kemal’in askeri dehası ortaya çıktı.
- Rusya’ya yardım ulaşamayınca Çarlık rejimi yıkıldı, Bolşevik İhtilali oldu.
- Savaş 2 yıl uzadı.
- HİCAZ-YEMEN CEPHESİ
Açılma Nedeni:
- İngilizlerin Arap Yarımadası’ndaki Osmanlı hakimiyetini sonlandırmak istemesi.
Gelişmeler:
- Şerif Hüseyin İngilizlerle işbirliği yaparak isyan etti.
- Fahrettin Paşa, Medine’yi uzun süre savundu ancak sonunda teslim oldu.
Önemli Sonuç:
- Ümmetçilik (İslamcılık) fikri çöktü, milliyetçilik öne çıktı.
- SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ
Gelişmeler:
- İngilizler, Kanal Cephesi’nden sonra Kudüs’ü işgal etti (1917).
- Mustafa Kemal, Halep’te savunma hattı kurdu ancak Mondros Ateşkesi (30 Ekim 1918) ile savaş sona erdi.
Önemli Sonuç:
- Osmanlı’nın son kaybettiği cephedir.
- DÜNYA SAVAŞI’NIN GENEL SONUÇLARI
- Osmanlı Devleti ve diğer İttifak Devletleri yenildi.
- İmparatorluklar yıkıldı, yeni devletler kuruldu (Türkiye, Yugoslavya, Polonya vb.).
- Milletler Cemiyeti kuruldu.
- Ağır antlaşmalar (Sevr, Versay) II. Dünya Savaşı’na zemin hazırladı.
ÖZET TABLO: OSMANLI’NIN SAVAŞTIĞI CEPHELER
| Cephe | Amaç | Komutan | Sonuç |
| Kafkas | Turan ideali | Enver Paşa | Brest-Litowsk ile toprak kazandı |
| Kanal | Süveyş’i ele geçirmek | Cemal Paşa | Başarısız oldu |
| Çanakkale | İstanbul’u korumak | Mustafa Kemal | Zafer kazanıldı |
| Hicaz-Yemen | Arap isyanını bastırmak | Fahrettin Paşa | Kaybedildi |
| Suriye-Filistin | İngilizleri durdurmak | Mustafa Kemal | Mondros’la kaybedildi |
Not: Çanakkale Cephesi, hem askeri hem de psikolojik açıdan Türk milleti için en önemli cephedir.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Çalışma İpucu: Cepheleri “KKaÇHİS” (Kafkas, Kanal, Çanakkale, Hicaz, Suriye) şeklinde kodlayarak ezberleyebilirsiniz!