Canlıların üreme şekillerinden biri olan eşeyli üreme, dişi ve erkek üreme hücrelerinin birleşmesiyle gerçekleşir. Bu süreçte, genetik çeşitlilik ve nesiller boyunca kromozom sayısının sabit kalması mayoz bölünme sayesinde sağlanır.
- Mayoz Bölünme Nedir?
Mayoz, eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin (yumurta ve sperm) oluşmasını sağlayan özel bir hücre bölünmesidir. Mitozdan farklı olarak, mayoz bölünme sonucunda kromozom sayısı yarıya iner ve genetik çeşitlilik oluşur.
Mayoz Bölünmenin Özellikleri
- 2n (diploid) kromozomlu bir hücreden n (haploid) kromozomlu 4 yeni hücre oluşur.
- Eşeyli üreyen canlılarda (bitki, hayvan, insan) görülür.
- 1. Mayoz ve 2. Mayoz olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.
- Homolog kromozomlar (anneden ve babadan gelen benzer kromozom çiftleri) arasında parça değişimi (krossing-over) olur.
- Mayoz Bölünme Evreleri
- A) 1. Mayoz Bölünme
- Profaz I:
- Kromozomlar belirginleşir.
- Homolog kromozomlar yan yana gelir ve krossing-over (parça değişimi) gerçekleşir.
- Metafaz I:
- Homolog kromozom çiftleri hücrenin ortasında dizilir.
- Anafaz I:
- Homolog kromozomlar zıt kutuplara çekilir.
- Telofaz I ve Sitokinez:
- İki yeni hücre oluşur, her hücrede n kromozom bulunur.
- B) 2. Mayoz Bölünme(Mitoz benzeri)
- Profaz II, Metafaz II, Anafaz II, Telofaz II:
-
- Mayoz sonucu oluşan hücreler tekrar bölünür.
- Toplamda 4 adet n kromozomlu hücre oluşur.
-
- Mayozun Canlılar İçin Önemi
- Kromozom Sayısının Sabit Kalması:
- Üreme hücreleri (n) birleşince zigot (2n) oluşur. Böylece her nesilde kromozom sayısı korunur.
- Örnek: İnsanda sperm (23) + yumurta (23) → Zigot (46 kromozom).
- Genetik Çeşitlilik Sağlar:
- Krossing-over sayesinde yeni gen kombinasyonları oluşur.
- Her birey farklı kalıtsal özellikler taşır, bu da tür içinde çeşitliliği artırır.
- Mayoz ile Mitoz Arasındaki Farklar
| Özellik | Mayoz | Mitoz |
| Kromozom Sayısı | Yarıya iner (2n → n) | Aynı kalır (2n → 2n) |
| Hücre Sayısı | 4 yeni hücre | 2 yeni hücre |
| Çeşitlilik | Var (krossing-over) | Yok (aynı genetik yapı) |
| Görüldüğü Yer | Üreme ana hücreleri | Vücut hücreleri |
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Sonuç
Mayoz bölünme, eşeyli üremede kromozom sayısını sabit tutar ve genetik çeşitlilik sağlar. Bu sayede türlerin devamlılığı ve evrimsel adaptasyon mümkün olur.
Özet:
Mayoz, üreme hücrelerini oluşturur.
Kromozom sayısını yarıya indirir.
Krossing-over ile genetik çeşitlilik sağlar.
Kendinizi test edin!
Mayoz olmasaydı canlılarda ne gibi sorunlar olurdu?
Homolog kromozom nedir?
Mayoz kaç aşamada gerçekleşir?
Başarılar dilerim!