7. Sınıf Fen Bilimleri – Ampullerin Bağlanma Şekilleri

Bu ünitede elektrik devreleri, ampullerin seri ve paralel bağlanması, elektrik akımı, gerilim ve direnç gibi kavramları öğreneceğiz.

Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.

Elektrik Akımı ve Devre Elemanları

Elektrik Akımı Nedir?

• Elektrik akımı, elektronların iletken üzerindeki hareketiyle oluşan enerji aktarımıdır.
• Elektronlar pilin (-) kutbundan (+) kutba hareket ederken, akım yönü (+) kutuptan (-) kutba doğrudur.
• Elektrik akımı ve elektron hareket yönü birbirine zıttır.

 

Devre Elemanları ve Görevleri

Devre Elemanı	Görevi
Pil	Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürür.
Batarya	Seri bağlı pillerden oluşur.
Anahtar	Akımın geçişini kontrol eder.
Ampul	Elektrik enerjisini ışığa dönüştürür.
İletken Tel	Elektrik akımını iletir.

 

Su Tesisatı Benzetmesi:

• Su pompası → Pil
• Borular → İletken tel
• Kıvrımlı borular → Direnç
• Vana → Anahtar

 

Elektrik Akımı ve Gerilim Ölçümü

Ampermetre ile Akım Ölçme

• Akım şiddeti (I): Elektrik devresinden geçen yük miktarıdır.
• Birimi: Amper (A)
• Ampermetre devreye seri bağlanır.
• Direnci çok düşüktür, üzerinden yüksek akım geçer.

Ampermetrenin Bağlanışı:

Pil (+) → Ampermetre (+)

Ampermetre (-) → Ampul → Pil (-)

Voltmetre ile Gerilim (Potansiyel Fark) Ölçme

• Gerilim (V): Elektrik enerjisinin birim yük başına düşen enerjisidir.
• Birimi: Volt (V)
• Voltmetre devreye paralel bağlanır.
• Direnci çok yüksektir, üzerinden çok az akım geçer.

Voltmetrenin Bağlanışı:

Ampulün iki ucu → Voltmetrenin (+) ve (-) uçları

 

Direnç ve Ohm Kanunu

Direnç Nedir?

• Elektrik akımına karşı gösterilen zorluktur.
• Birimi: Ohm (Ω)
• Ohm Kanunu:

Direnc¸ (R)=Gerilim (V)Akım (I)Direnc¸​ (R)=Akım (I)Gerilim (V)​

Direncin Akıma Etkisi

• Gerilim artarsa → Akım artar (Doğru orantılı).
• Direnç artarsa → Akım azalır (Ters orantılı).

 

Ampullerin Bağlanma Şekilleri

1. Seri Bağlama

• Ampuller tek bir hat üzerinde ardışık bağlanır.
• Özellikleri:
  • Ampul sayısı arttıkça parlaklık azalır.
  • Akım her yerde aynıdır.
  • Bir ampul patlarsa, tüm devre çalışmaz.
  • Pil daha uzun süre dayanır.
  • Eşdeğer direnç: Rtoplam=R1+R2+R3Rtoplam​=R1​+R2​+R3​

Kullanım Alanları: Yılbaşı ışıkları, şerit LED’ler.

 

2. Paralel Bağlama

• Ampuller yan kollara bağlanır.
• Özellikleri:
  • Ampul sayısı artsa bile parlaklık değişmez.
  • Her ampulden farklı akım geçebilir.
  • Bir ampul patlarsa, diğerleri çalışmaya devam eder.
  • Pil daha çabuk biter.
  • Eşdeğer direnç: 1Rtoplam=1R1+1R2+1R3Rtoplam​1​=R1​1​+R2​1​+R3​1​

Kullanım Alanları: Evlerdeki lambalar, otomobil far ampulleri.

 

Özet Tablo: Seri ve Paralel Bağlama Karşılaştırması

Özellik	Seri Bağlama	Paralel Bağlama
Ampul Parlaklığı	Ampul sayısı arttıkça azalır.	Değişmez.
Akım	Tüm devrede aynıdır.	Kollara göre değişir.
Gerilim	Ampuller arasında paylaşılır.	Her ampulde aynıdır.
Ampul Bozulursa	Tüm devre çalışmaz.	Diğer ampuller çalışır.
Pilin Ömrü	Daha uzun.	Daha kısa.

 

Deney Önerisi

Malzemeler: Pil, ampul, anahtar, bağlantı kabloları.
Deney:

1. Seri bağlı 2 ampulü devreye bağla, parlaklığı gözlemle.
2. Paralel bağlı 2 ampulü devreye bağla, parlaklığı karşılaştır.
3. Bir ampulü çıkar, diğer ampullerin durumunu incele.

 

Sonuç:

• Seri bağlamada direnç artar, akım azalır, parlaklık düşer.
• Paralel bağlamada her ampul bağımsız çalışır, parlaklık sabit kalır.