Çözünme Nedir?
Bir maddenin (katı, sıvı veya gaz) başka bir madde (çözücü) içinde gözle görülemeyecek kadar küçük taneciklere (atom, molekül, iyon) ayrılmasına çözünme denir. Çözünme sonucu oluşan homojen karışımlara ise çözelti adı verilir.
Örnekler:
- Tuzun suda çözünmesi → Tuzlu su çözeltisi
- Şekerin çayda çözünmesi → Şekerli çay çözeltisi
Çözeltinin Bileşenleri
- Çözücü: Çözeltide genellikle miktarı fazla olan maddedir.
- Önemli Kural: Su içeren çözeltilerde su her zaman çözücüdür.
- Örnek: Alkol-su karışımında su çözücü, alkol çözünendir.
- Çözünen: Çözeltide miktarı az olan maddedir.
- Örnek: 1 bardak suda 1 kaşık tuz çözünürse tuz çözünendir.
Çözünme Nasıl Gerçekleşir?
Çözünme, tanecikler arasındaki fiziksel bağların (Van der Waals, hidrojen bağı gibi) kopması ve yeni bağların oluşmasıyla meydana gelir.
Aşamaları:
- Çözücü ve çözünenin tanecikleri birbirine yaklaşır.
- Çözünen maddenin tanecikleri arasındaki bağlar kopar.
- Çözücü ve çözünen tanecikleri arasında yeni bağlar oluşur.
- Eğer bu yeni bağlar yeterince kuvvetliyse → Çözünme gerçekleşir.
- Eğer yeterince kuvvetli değilse → Çözünme olmaz (örneğin, yağın suda çözünmemesi).
“Benzer Benzeri Çözer” Kuralı
Maddelerin çözünmesi için kimyasal yapılarının uyumlu olması gerekir:
- Polar maddeler (örneğin su, tuz) → Polar çözücülerde çözünür.
- Apolar maddeler (örneğin yağ, benzin) → Apolar çözücülerde çözünür.
Örnekler:
- Polar çözünme: Tuz (polar) suda (polar) çözünür.
- Apolar çözünme: Yağ (apolar) benzinde (apolar) çözünür.
- Çözünmeme: Yağ (apolar) suda (polar) çözünmez.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Özet Tablo
| Durum | Örnek | Sonuç |
| Polar + Polar | Tuz + Su | Çözünür |
| Apolar + Apolar | Yağ + Benzin | Çözünür |
| Polar + Apolar | Yağ + Su | Çözünmez |
Hatırlatma: Çözünme bir fiziksel değişimdir (kimyasal değil)! Çünkü maddenin kimliği değişmez, sadece taneciklerin düzeni değişir.
Deney Önerisi:
- Bir bardak suya tuz ve bir bardak suya yağ ekleyip karıştırın. Hangisinin çözündüğünü gözlemleyin!
Kendini Test Et:
- Şeker suda neden çözünür?
- Yağlı bir leke neden suyla değil de sabunla temizlenir?
Cevaplar: 1) Polar yapıda oldukları için. 2) Sabun apolar yağı çözer, su çözemez.
Başarılar!