Sosyal bilgiler dersi bu öğrenme alanında öğrencilerin Türkistan coğrafyasında kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyetimize katkıları, VII-XML yüzyıllar arasında İslam medeniyetinin eğitim, bilim, hukuk, kültür, sanat ve mimari alanlarında insanlığın ortak mirasına katkıları, İslamiyet’in kabulüyle Türk sosyal ve kültürel hayatında yaşanan değişimler, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecinde meydana gelen siyasi mücadeleler ile ilgili bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.
Türkiye Fen Liseleri Taban Puanları için sayfamızı takip ediniz.
6. Sınıf Sosyal Bilgiler
3. ÖĞRENME ALANI: ORTAK MİRASIMIZ
Öğretme-Öğrenme Uygulamaları
Asya fizikî haritası üzerinde Türkistan’ın sınırları gösterilir. Öğrencilerden harita üzerinde Türkistan’ın doğal çevre özelliklerini belirlemeleri istenir (OB7). Türkistan’da kurulan ilk Türk devletleri ile ilgili verilen yazılı ve görsel kaynaklar incelenerek, varsa dijital kaynaklardan da yararlanılarak Asya Hun Devleti, Göktürkler ve Uygurlar’ın medeniyetimize katkıları hakkında öğrenciler merak ettiği konuları tanımlar (OB1, OB2, OB4, E1.1). Vatanseverlik değeri bağlamında öğrencilerin Türk tarihini araştırmaya teşvik edilmesine yönelik açıklamalarda bulunulur (D19.2).
Öğrencilerden seçtikleri konularla ilgili 5N1K tekniği ile sorular oluşturmaları istenir ve belirledikleri soruları soru kartlarına dönüştürmeleri sağlanır.
Öğrencilerin merak ettikleri konulardan ve hazırladıkları sorulardan hareketle Türkistan’da kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyetimize katkılarına ilişkin verilen kaynaklardan bilgi toplaması sağlanır (OB5). Asya Hun Devleti, Göktürkler ve Uygurlar’ın yönetim, askerî, sosyal hayat, sanat, hukuk ve ekonomi alanlarında medeniyetimize katkıları kaynaklar üzerinden incelenir (OB5). Kaynak incelemesi sırasında vatanseverlik değeri kapsamında millî kimliği tanımanın önemine yönelik açıklamalarda bulunulur (D19.2).
Toplanan bilgilerin doğruluğunu değerlendirmek amacıyla öğrencilerden kaynaklardaki benzer ve farklı bilgileri belirlemeleri istenir. Bu süreçte açık uçlu sorular içeren çalışma yaprağı kullanılır (E3.6, E3.10, E3.9). Dijital kaynaklardan elde edilen bilgilerin doğruluğunu değerlendirmek için kaynağın dijital kimliğinin veya uzantısının güvenilirliği (OB2) dikkate alınır.
Kaynaklardan edinilen bilgilerden hareketle Asya Hun Devleti, Göktürkler ve Uygurlar’ın yönetim, hukuk, askerî, sosyal hayat, sanat ve ekonomi gibi alanlarında medeniyetimize katkıları (OB5) hakkında sınıf tartışması yoluyla (beyin fırtınası, büyük grup tartışması vb.) çıkarımlar yapılır (SDB2.2). Çıkarımların sözlü olarak ifade edilmesi sürecinde kontrol listesi, gözlem formu veya anekdot kaydına başvurulabilir. Medeniyetimizin oluşumunda ilk Türk devletlerinin rolü hakkında ulaşılan çıkarımların yansıtıldığı bir afiş hazırlanır ve sınıfa sunulur (OB4, E3.2, E3.3, SDB3.3).
SB.6.3.2
İslam medeniyetinin, VII-XML yüzyıllar arasında Hz. Muhammed (sav), Dört Halife, Emevîler ve Abbâsîler Dönemlerinde insanlığın ortak mirasına yaptığı katkılar, verilen yazılı ve gör-sel kaynaklar üzerinden incelenir (OB1, OB4). Ayrıca dijital kaynaklardan da yararlanılabilir (OB2). Öğrencilerden yapılan inceleme sonucunda İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına katkılarını belirlemeleri istenir (SDB2.3). Ortak mirasın korunup gelecek nesillere aktarılması noktasında istekli olmalarını sağlamak adına çevresine, millî ve manevi değerlerine saygı duymanın önemi ile ilgili açıklamalar yapılır (D14.3).
Ayrılıp birleşme tekniği ile sınıf gruplara ayrılır. İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına katkıları; eğitim, bilim, hukuk, kültür, sanat ve mimari konu alanları olacak şekilde grup üyeleri tarafından paylaşılır. Aynı konuları alan grup üyelerinin uzmanlık grubu adı altında bir araya gelerek ilgili konu alanında derinlemesine çalışmaları sağlanır. Grup çalışmaları sırasında İslam medeniyetinin oluşturduğu ortak kültürel mirasın korunmasında duyarlı ve saygılı davranmanın önemi hakkında saygı ve sevgi değerleri kapsamında açıklamalarda bulunulur (D14.3, D15.2). Uzmanlaşan grup üyelerinden asıl gruplarına dönerek edindiği bilgileri grup üyeleri ile paylaşmaları istenir. Grup sözcüleri tarafından İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına yaptığı katkılar; eğitim, bilim, hukuk, kültür, sanat ve mimari alanları ile ilişkilendirilerek açıklanır. Sunum süreçleri gözlem formu, kontrol listeleri veya derecelendirme ölçeği ile takip edilebilir (SDB2.1, OB5).
Öğrencilerin Hz. Muhammed (sav), Dört Halife, Emevîler ve Abbâsîler döneminde, İslam medeniyetinin eğitim, bilim, hukuk, kültür, sanat ve mimari alanlarında yaptığı katkılar hakkında çıkarımlarda bulunmaları sağlanır (E3.11, OB9, SDB2.3).
SB.6.3.3
Öğrenciler iki gruba ayrılarak birinci gruptaki öğrencilere Türklerin İslamiyet öncesi sosyal ve kültürel hayatlarını yansıtan yazılı, görsel ve varsa dijital kaynaklar sunulur (OB1, OB2,
OB4). İkinci gruptaki öğrencilere de Türklerin İslamiyet’i kabulüyle sosyal ve kültürel hayatlarında gerçekleşen değişimi yansıtan yazılı, görsel ve varsa dijital kaynaklar sunulur (OB1,
OB2, OB4). Gruplar, İslamiyet öncesi ve İslamiyet’in kabulünden sonraki dönemde Türklerin sosyal ve kültürel hayatlarının temel özelliklerini hayat biçimi, yazı, dil ve edebiyat, sanat, mimari alanlarına ilişkin kaynaklar üzerinden çözümler (SDB2.2, OB5, E3.6, E3.10). Grupların yaptıkları çözümlemeler doğrultusunda Türklerin İslamiyet’i kabulüyle sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimi sözlü olarak ifade etmeleri istenir.
Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonraki dönemlere (Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçuklular) ait haritalar, görsel kaynaklar, seyahatnamelerden alıntılar ve edebî ürünleri inceleyen öğrenciler dönemin koşullarını fark eder. Türklerin İslamiyet’i kabulü ile sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimin günümüze yansımasına örnekler verilir. Türklerin İslamiyet’i kabulüyle beraber sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimin sonuçları ile günümüz koşulları karşılaştırılır (SDB2.3). Öğrencilerden elde ettiği bilgileri karşılaştırma tablosunda göstermeleri istenir (OB7).
Performans görevi kapsamında öğrencilerden edindikleri bilgilerden yola çıkarak kendilerini İslamiyet Öncesi Dönem’den İslamiyet’in kabulüne geçiş aşamasında yaşayan biri olarak hayal etmeleri ve İslamiyet’in kabulü ile sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişime ilişkin bir hikâye tasarlamaları istenir (SDB3.1). Öğrencilerden tasarladıkları hikâyenin bir ögesi olarak İslamiyet’in kabulüyle Türklerin sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimin sonuçlarını dönemin koşulları içinde açıklamaları istenir. Bu açıdan saygı değeri kapsamında; Türklerin sosyal hayatlarında meydana gelen değişimin çok yönlü bir bakış açısıyla değerlendirilmesine ve milli/manevi değerlere duyarlılık göstermeye yönelik açıklamalarda bulunulur (D14.1, D14.3, SDB3.3, OB5, E2.1). Oluşturulan hikâyeler derecelendirme ölçekleri kullanılarak değerlendirilebilir.
SB.6.3.4
Öğrencilerden XI-XIII. yüzyıllar arasında Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması süre-cinde meydana gelen askerî mücadeleleri açıklamalı tarih şeridinde sıralamaları istenir (SBAB1.2). XI-XMI. yüzyıllar arasında Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecinde meydana gelen askerî ve siyasi faaliyetler ile ilgili yazılı, görsel kaynaklar öğrencilere sunulur (OB1, OB4). Ayrıca dijital kaynaklardan yararlanılabilir (OB2).
Öğrenciler askerî mücadelelerden Malazgirt Savaşı, Haçlı seferleri (I, II ve III.), Miryokefalon Savaşı’nın sebep ve sonuçlarını, siyasi faaliyetlerden Anadolu’daki imar ve iskân çalışmalarını kaynaklar üzerinden inceler. Kaynakların incelenmesi aşamasında vatanseverlik değeri kapsamında Türklerin askerî ve siyasi başarıları üzerinden millî kimliğimizi tanımanın önemine yönelik açıklamalarda bulunulur (D19.2). XI-XIII. yüzyıllar arasında Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına etkide bulunan askerî mücadeleler ile sonrasında gerçekleşen imar ve iskân çalışmaları arasında öğrencilerin ilişki kurmaları sağlanır (OB1, E3.6, E3.10).
Öğrencilerin XI-XIII. yüzyıllar arasında Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına etkide bulunan askerî ve siyasi faaliyetleri kavram ağı ile sınıflandırmaları sağlanır.
Öğrenciler tarafından performans görevi olarak XI-XIII. yüzyıllar arasında meydana gelen askerî ve siyasi faaliyetlerin Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına etkilerine ilişkin yorumlarını içeren bir metin hazırlanır. Bu metinde dönemin mimari eserlerine ait görseller içeren afiş veya posterlere de yer verilir. Hazırlanan ürünler sınıfla paylaşılır (E3.2, E3.3, OB1) ve bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.
ÖĞRENME ÇIKTILARI VE SÜREÇ BİLEŞENLERİ
SB.6.3.1. Türkistan’da kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyetimize katkılarını sorgulayabilme
a) Türkistan’da kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyetimize katkıları hakkında merak ettiği konuyu tanımlar.
b) Türkistan’da kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyetimize katkıları hakkında verilen kaynaklara dayanarak sorular sorar (5N1K).
c) Türkistan’da kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyetimize katkıları hakkında verilen kaynaklardan bilgi toplar.
ç) Türkistan’da kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyetimize katkıları hakkında topladığı bilgilerin doğruluğunu değerlendirir.
e) Türkistan’da kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyetimize katkıları hakkında toplanan bilgiler üzerinden çıkarım yapar.
SB.6.3.2. VII-XIM. yüzyıllar arasında İslam medeniyetinin eğitim, bilim, hukuk, kültür, sanat ve mimari alanlarında insanlığın ortak mirasına katkılarına dair akıl yürütebilme
a) İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına katkılarını belirler.
b) İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına yaptığı katkıları eğitim, bilim, hukuk, kültür, sanat ve mimari alanları ile ilişkilendirir.
c) İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına yaptığı katkıları eğitim, bilim, hukuk, kültür, sanat ve mimari alanları açısından çıkarım yapar.
SB.6.3.3. İslamiyet’in kabulüyle Türklerin sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimi dönemin bakış açısıyla değerlendirebilme
a) İslamiyet’in kabulüyle Türklerin sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimi kaynaklara dayanarak çözümler.
b) İslamiyet’in kabulüyle Türklerin sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişime ilişkin dönemin koşullarını fark eder.
c) İslamiyet’in kabulüyle Türklerin sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimin sonuçlarını günümüz koşullarıyla karşılaştırır.
ç) İslamiyet’in kabulüyle Türklerin sosyal ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimin sonuçlarını dönemin koşulları içinde açıklar.
SB.6.3.4. XI-XIII. yüzyıllar arasında meydana gelen siyasi faaliyetler ve askerî mücadelelerin Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına etkisini özetleyebilme
a) XI-XIII. yüzyıllar arasında Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına etkide bulunan siyasi faaliyetler ve askerî mücadeleleri çözümler.
b) XI-XIII. yüzyıllar arasında Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına etkide bulunan siyasi faaliyetler ve askerî mücadeleleri sınıflandırır.
c) XI-XIII. yüzyıllar arasında meydana gelen siyasi faaliyetler ve askerî mücadelelerin Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına etkisini yorumlar.
İÇERİK ÇERÇEVESİ
Türkistan’da Kurulan ilk Türk Devletlerinin Medeniyetimize Katkıları
VM-XIM. yüzyıllar arasında İslam Medeniyetinin İnsanlığın Ortak Mirasına Katkıları İslamiyet’in Kabulüyle Türklerin Sosyal ve Kültürel Hayatlarında Meydana Gelen Değişimler XI- XIII. yüzyıllar Arasında Meydana Gelen Askerî Mücadelelerin Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına Katkıları
Anahtar Kavramlar
Balbal, Dede Korkut, destan, Gök Tengri, Haçlı Seferleri, Hicret, İslamiyet, kâğıt, konargöçer, Orhun Kitabeleri, töre, Veda Hutbesi
Millî Eğitim Bakanlığı: https://meb.gov.tr
