- DEMOKRASİNİN TEMEL İLKELERİ
Demokrasi, halkın kendi kendini yönettiği sistemdir. Temel ilkeleri:
- Özgürlük: Kanunlara uygun şekilde düşünce ve davranış özgürlüğü.
- Millî Egemenlik: Yönetim yetkisi millete aittir (TBMM aracılığıyla).
- Eşitlik: Yasalar önünde herkes eşittir.
- İnsan Haklarına Saygı: Temel haklar anayasa ile korunur.
- Katılımcılık: Seçme-seçilme, STK’lara üye olma gibi yollarla yönetime katılım.
- Hukukun Üstünlüğü: Herkes kanunlara uymak zorundadır.
- Çoğulculuk: Farklı görüşlerin siyasi partilerle temsili.
Örnek: Türkiye’de 18 yaşını dolduran herkes milletvekili seçilebilir.
- YÖNETİM BİÇİMLERİ
| Yönetim Biçimi | Özellikleri | Örnek |
| Monarşi | Tek kişi (kral, padişah) yönetir. Yönetim babadan oğula geçer. | Osmanlı Devleti |
| Teokrasi | Din kurallarına göre yönetilir. | İran, Vatikan |
| Oligarşi | Küçük bir grup (asker, zenginler) yönetir. | Cezayir (tarihte Sparta) |
| Cumhuriyet | Halk seçimle yöneticilerini seçer. Demokrasiyle uyumludur. | Türkiye, ABD |
- DEMOKRATİK DEVLET VE ORGANLARI
Türkiye’de “kuvvetler ayrılığı” ilkesi vardır:
- Yasama (Kanun Yapma): TBMM’nin görevidir.
- Örnek: Savaş ilanı, kanun çıkarma.
- Yürütme (Uygulama): Cumhurbaşkanı ve bakanlar yürütür.
- Örnek: Uluslararası anlaşmaları onaylamak.
- Yargı (Hukuk): Bağımsız mahkemeler yargılar.
- Örnek: Anayasa Mahkemesi, Yargıtay.
Not: 1982 Anayasası’na göre Türkiye; demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
- KARAR ALMA SÜRECİNE KATILIM
- Siyasi Partiler: Seçimle iktidara gelmek isteyen örgütler (AK Parti, CHP gibi).
- Sivil Toplum Kuruluşları (STK): Dernek, sendika gibi kâr amacı gütmeyen kuruluşlar.
- Örnek: TEMA, LÖSEV.
- Medya: Kamuoyu oluşturur (TV, gazete, sosyal medya).
- Bireyler: Oy kullanarak, imza kampanyalarıyla katılır.
Örnek Olay: Çevre kirliliğine karşı STK’ların protesto düzenlemesi.
- TÜRK KADINININ SİYASİ HAKLAR TARİHİ
- 1930: Belediye seçimlerine katılma.
- 1934: Milletvekili seçme ve seçilme hakkı (Fransa’dan 11 yıl önce!).
- 2001: Medeni Kanun’da değişiklik (kadın-erkek eşitliği).
Önemli Tarih: 1935’te 18 kadın milletvekili TBMM’ye girdi.
- HAKLAR VE SORUMLULUKLAR
- Anayasa temel hakları güvence altına alır (örnek: eğitim hakkı).
- Sorumluluklarımız: Kanunlara uymak, vergi vermek, oy kullanmak.
Madde 12: Temel haklar vazgeçilmez ve devredilemez.
KONUYU PEKİŞTİRMEK İÇİN:
Test Sorusu: “Hukukun üstünlüğü ilkesi hangi organ tarafından sağlanır?”
Cevap: Yargı (mahkemeler).
Tartışma Sorusu: “Sizce sosyal medya karar alma sürecini nasıl etkiler?”
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Özet: Demokrasi, katılımcılık ve eşitlik temelinde işler. Türkiye’de yönetim; yasama, yürütme ve yargı organlarıyla şekillenir. Kadınlar siyasi haklarını mücadeleyle kazanmıştır.