Önyargı Nedir? Bir kişi, grup veya olay hakkında yeterli bilgi sahibi olmadan, önceden peşin hüküm vermek önyargıdır. Önyargılar, insanları yanlış tanımamıza ve haksızlık yapmamıza neden olur.
Örnek:
- “Kızlar futbol oynayamaz.”
- “Zenginler bencildir.”
Önyargının Nedenleri
- Irkçılık: Farklı ırklara karşı önyargılı davranmak.
- Cinsiyet Ayrımı: Kadın-erkek rollerine dair kalıplaşmış düşünceler.
- Siyasi Görüş: Farklı düşüncedeki insanları eleştirmek.
- Statü: Meslek, eğitim düzeyine göre insanları yargılamak.
- Sosyo-ekonomik Düzey: Fakir veya zengin olduğu için insanları etiketlemek.
Önyargı Çeşitleri
- Cinsiyet: “Erkekler ağlamaz.”
- Irk: “Bütün Asyalılar çekik gözlüdür.”
- Din: “Bir dinin tüm mensupları aynıdır.”
- Sosyo-ekonomik: “Fakirler tembeldir.”
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Önyargının Sonuçları
Arkadaşlık ilişkileri bozulur.
Toplumda ayrışma ve çatışma artar.
İnsanlar kendini değersiz hisseder (aşağılık duygusu).
Sosyal uzaklık oluşur (aynı ortamda bulunmak istememe).
Önyargının Özellikleri
- Sınıflandırma: İnsanları “zenci”, “göçmen” gibi etiketlerle tanımlamak.
- Basmakalıp Yargılar: “Bütün Çinliler matematikte iyidir.”
- Düşmanlık Yaratma: Önyargı, nefret ve kavgaya yol açar.
Kalıp Yargı Nedir?
Toplumda genel kabul görmüş, değişmez sanılan düşüncelerdir. Gerçeği yansıtmayabilir.
Örnekler:
- “Yaşlılar teknolojiden anlamaz.”
- “Kızlar pembe, erkekler mavi giyer.”
Kalıp Yargı vs. Önyargı:
- Kalıp yargı: Genel inanç (Herkesin kabul ettiği sanılan düşünce).
- Önyargı: Olumsuz peşin hüküm (Zarar verici).
Nasıl Önlenir?
Araştırma Yap: İnsanları tanımadan yargılama.
Empati Kur: “Ben onun yerinde olsaydım ne hissederdim?”
Farklılıklara Saygı: Herkesin eşsiz olduğunu unutma!
Unutma: Tıpkı kır çiçekleri gibi rengârenk olmak güzeldir! Farklılıklarımız bizi özel kılar.
Etkinlik Önerisi: Sınıfta “Önyargıyı Kırıyorum” panosu hazırlayın. Önyargı örneklerini yazıp yerine doğru davranışları asın!
Örnek:
“Gözlüklüler çok zekidir.”
“Herkesin öğrenme şekli farklıdır.”
Kaynak: 6. Sınıf Sosyal Bilgiler “Biz ve Değerlerimiz” ünitesi.
Özet Tablo:
| Kavram | Tanım | Örnek |
| Önyargı | Bilgisizce peşin hüküm vermek | “Engelliler işe yaramaz.” |
| Kalıp Yargı | Toplumun kabullendiği genellemeler | “Öğretmenler sert olur.” |