Fen bilimleri dersi bu ünitesinde Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi ve eksen eğikliğinin sonuçları ile ilgili çıkarım yapılması, iklim ve hava olaylarının karşılaştırılması amaçlanmaktadır.
Türkiye Fen Liseleri Taban Puanları için sayfamızı takip ediniz.
Fen Bilimleri Dersi 8. Sınıf
1. ÜNİTE: MEVSİMLER VE İKLİM
Öğretme-Öğrenme Uygulamaları
FB.8.1.1.1
Öğrencilerden mevsimlerin oluşumu ile ilgili merak ettikleri soruları sormaları istenir (E3.8). Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı ile mevsimler arasında ilişki olup olmadığı sorulabilir. Böylece mevsimlerin oluşma nedenlerine ilişkin var olan kavram yanılgıları tespit edilebilir. Dünya’nın Güneş etrafında dolanma hareketi hatırlatılır. Dünya’nın eksen eğikliği ile ilgili bilgileri dijital içerikler, sosyal platformlar, yazılı ve görsel kaynaklar vb. yardımıyla bilimsel gerçeğe ulaşarak tanımlamaları beklenir (OB4, E3.4, KB2.6).
Öğrencilerden bir haftalık periyotta aynı konumda ve öğle vaktinde bir cismin gölge boyunun uzunluğunu ölçmeleri istenir (FBAB1). Dünya modeli, ışık kaynağı, termometre vb. araç gereçler kullanılarak Güneş ışınlarının yüzeye düşme açısındaki değişikliğin yüzeydeki sıcaklığa etkisi gözlemlenebilir . Dünya modeli ışık kaynağı etrafında dolandırılarak farklı bölgelerde bulunan cismin gölge boyundaki değişimleri gözlemlenir (FBAB1).
Bu etkinliklere ek olarak dijital içeriklerden ve bilimsel videolardan Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanma hareketi ve eksen eğikliğinin etkilerini gözlemlemeleri sağlanır (OB2).
Bu gözlemleri sonucu topladığı verileri çalışma kâğıtlarına vb. kaydetmeleri beklenir (OB7). Ulaşılan veriler değerlendirilerek Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanma hareketi ve eksen eğikliği sonucu mevsimlerin oluştuğu çıkarımını yapmaları beklenir (KB2.16).
Konuyu pekiştirmek için rol oynama tekniğinden faydalanılabilir. Bu süreçte öğrencilerin farklı rollere bürünerek eğlenceli bir şekilde ekipler hâlinde yardımlaşarak çalışmaları sağlanır (E2.5, SDB2.2). Çalışma kâğıtlarında yer alan öğrenci performansları analitik dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. Mevsimlerin farklı yarım kürelerdeki başlangıç tarihleri, ekinoks, dönenceler, dolanma düzlemi, ekvator, gece-gündüz sürelerinin değişmesi konularına değinilir. Kuzey yarım kürede 21 Aralık tarihinin Türk geleneklerinden Nardugan Bayramı olarak kutlandığı belirtilir (D19.1, OB5).
FB.8.1.2.1
Öğrencilerden iklim ve hava olayları ile ilgili merak ettikleri soruları sormaları istenir (E3.8).
Dünya’da ve ülkemizde kaydedilen en yüksek ve en düşük sıcaklık değerleri verilerek öğrencilerin konuya merak duymaları sağlanabilir. Öğrencilerin yaşamı büyük ölçekte etkileyen dolu, fırtına, kasırga, hortum vb. hava olaylarını dijital, yazılı ve görsel kaynaklar vb. yardımıyla araştırmaları ve poster olarak sunmaları beklenir (OB1, OB7, D5.3).
Bulunulan bölgenin bir haftalık hava durumu tahmin tablosu ve belirlenen süre boyunca gözlem yaparak tahminlerinin doğruluğunu incelemeyi içeren etkinlik oluşturulur (OB4, SDB1.2).
Öğrencilerin yakın çevresinde bulunan meteoroloji istasyonlarına geziler yapmaları sağlanabilir. Dijital içerikler, sosyal platformlar, yazılı ve görsel kaynaklar vb. yardımıyla iklim ve hava olayları ile ilgili bilimsel verileri inceleyerek bunların niteliklerini belirlemeleri beklenir (E.3.4, KB2.13). Atmosferde bulunan gazlara değinilip özellikle su buharına vurgu yapılabilir. Suyun hâl değişimleri hatırlatılır. Hava olaylarından yağmur, kar, dolu, kırağı, çiy, sis, oluşumlarını sırayla açıklamaları istenir. Bu süreçte ayrılıp birleşme tekniği kullanılabilir. Atmosfer tabakasının dar alanlarında gerçekleşen olaylara hava olayları, uzun yıllar boyunca geniş alanlarda gerçekleşen hava olaylarının ortalamasına da iklim denildiği belirtilir (KB2.5).
Ayrıca ülkemizde görülen iklim türleri ve bu iklimlerin o bölgedeki sosyoekonomik etkilerini içeren araştırma görevi verilir (SDB2.3). Yağış türlerini açıklarken öğrencilerden poster veya afiş hazırlamaları beklenebilir. Öğrencilerin hava olayları ve iklim arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları belirlemeleri beklenir. Öğrencilerin gruplara ayrılarak iklim ve hava olayının benzerlik ve farklılıklarını içeren poster veya sunum hazırlamaları istenir (OB1).
Bu performans görevinde öğrenciler grup içi görev paylaşımı ile olumlu iletişim, görev bilinci ve grup üyeleriyle dayanışma sergileyerek çalışmalarını sürdürür (SDB2.1, SDB2.2, D16.3, D14.1, D20.1).
Bu süreçte öğrencilerden birbirlerinin duygu ve düşüncelerini anlamak için dikkatle dinlemeleri istenir (D15.1). Yapılan sunumlar analitik dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. İklim ve hava olaylarını inceleyen bilim dalları ile o alanda çalışan bilim insanlarına verilen adlara değinilir. Hava olaylarının kıyı şekillerinin değişimi, çöllerin haritasının rüzgâr nedeniyle çıkarılamaması, ülkemizin doğal güzelliklerinden peri bacalarının oluşumu vb. yeryüzü şekillerindeki rolüne değinilir (D7.3, D19.3, D14.3).
Bu konuda sosyal bilgiler dersi ile disiplinler arası ilişki kurulabilir. Günlük hayatta bazı mesleklerin doğrudan hava olayları ile ilişkili olduğu örnekler üzerinde durulabilir. Konu içinde geçen temel kavramlar ve aralarındaki ilişkiler tanılayıcı dallanmış ağaç, yapılandırılmış grid, boşluk doldurma testleri vb. teknikler kullanılarak değerlendirilebilir. Ayrıca çalışma kâğıtları değerlendirme amaçlı kullanılabilir.
ÖĞRENME ÇIKTILARI VE SÜREÇ BİLEŞENLERİ
1. Bölüm: Mevsimlerin Oluşumu
FB.8.1.1.1. Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi ve eksen eğikliğinin sonuçları ile ilgili
bilimsel çıkarım yapabilme
a) Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi ve eksen eğikliği ile ilgili nitelikleri tanımlar.
b) Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi ve eksen eğikliği ile ilgili topladığı verileri kaydeder.
c) Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi ve eksen eğikliği ile ilgili topladığı verileri değerlendirir.
2. Bölüm: İklim ve Hava Olayları
FB.8.1.2.1. İklim ve hava olaylarını karşılaştırabilme
a) İklim ve hava olaylarına ilişkin nitelikleri belirler.
b) Belirlenen özelliklere ilişkin benzerlikleri listeler.
c) Belirlenen özelliklere ilişkin farklılıkları listeler.
İÇERİK ÇERÇEVESİ Mevsimlerin Oluşumu İklim ve Hava Olayları
Anahtar Kavramlar Dünya’nın dönme ekseni, dolanma düzlemi, eksen eğikliği, mevsimler, ekvator, dönence, ekinoks, gölge boyu, ışının yüzeye düşme açısı, gece-gündüz süresi, iklim, iklim bilimi, iklim bilimci, meteoroloji, meteorolog
FARKLILAŞTIRMA
Zenginleştirme Dünya’nın çevresini hesaplamak için Eratosthenes’in deneyi ekinoks günlerinde gerçekleştirilebilir.
Güneş takvimi hazırlamaları istenebilir. Okul bahçesine güneş saati yapılabilir.
Güneş sistemindeki gezegenlerin eksen eğikliği ile mevsimleri arasındaki ilişkiyi içeren araştırma görevi verilebilir.
Kutup Yıldızı’nın bulunduğu konum ile Dünya’nın dönme ekseni arasındaki ilişkiyi içeren araştırma görevi verilebilir.
Takvimlerin oluşma tarihini araştırmaları (Hicri, miladi vb.); takvimlerin ay, hafta, gün gibi zaman aralıklarının belirli bir mantık çerçevesinde düzenlenerek oluştuğunu kavramaları sağlanarak yeni ve özgün bir takvim oluşturmaları istenebilir.
Millî Eğitim Bakanlığı: https://meb.gov.tr
