Basınç Nedir?
Tanım: Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete basınç denir.
Basınç Türleri:
- Katı Basıncı
- Sıvı Basıncı
- Gaz Basıncı
Katı Basıncı
Katılar, ağırlıkları nedeniyle temas ettikleri yüzeye basınç uygular.
Katı Basıncını Etkileyen Faktörler
- Kuvvet (Ağırlık):
- Kuvvet arttıkça basınç artar.
- Örnek: Üst üste konan tuğlaların yaptığı basınç tek tuğladan fazladır.
- Yüzey Alanı:
- Yüzey alanı arttıkça basınç azalır.
- Örnekler:
- Sivri topuklu ayakkabı kuma batar, geniş tabanlı ayakkabı batmaz.
- Bıçağın keskin tarafı daha kolay keser.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Not: Katılar kuvveti aynen iletir, ancak basınç yüzey alanına bağlı olarak değişir.
Günlük Hayattan Örnekler:
Basıncı Artırmak İçin:
- Bıçak, iğne, çivi uçlarının sivri olması
- Kramponların altındaki sivri çıkıntılar
Basıncı Azaltmak İçin:
- Paletli kepçeler, geniş tekerlekli traktörler
- Fillerin geniş ayak tabanları
Sıvı Basıncı
Sıvılar, akışkan oldukları için temas ettikleri her noktaya basınç uygular.
Sıvı Basıncını Etkileyen Faktörler
- Derinlik (Yükseklik):
- Derinlik arttıkça basınç artar.
- Örnek: Denizde dibe dalındıkça basınç artar.
- Sıvının Yoğunluğu:
- Yoğunluk arttıkça basınç artar.
- Örnek: Aynı derinlikte suyun basıncı, yağdan fazladır.
Not: Sıvı basıncı kabın şekline ve sıvı miktarına bağlı değildir!
Pascal Prensibi (Sıvıların Basıncı İletmesi)
- Kapalı bir kaptaki sıvıya uygulanan basınç, her yöne eşit olarak iletilir.
- Uygulamaları:
- Hidrolik fren sistemleri
- Su cendereleri
- Berber koltukları
- İtfaiye merdivenleri
Gaz Basıncı (Açık Hava Basıncı)
Gazlar da sıvılar gibi basınç uygular.
Açık Hava Basıncı (Atmosfer Basıncı)
- Toriçelli Deneyi:
- Cıva dolu cam boru kullanılarak ölçülmüştür.
- Deniz seviyesinde 76 cmHg = 1 atm‘dir.
Açık Hava Basıncının Varlığını Gösteren Örnekler:
Bardak ve kağıt deneyi (su dökülmez)
Pipetle meyve suyu içmek
Vantuzun cama yapışması
Not: Yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncı azalır.
Basıncın Günlük Hayat ve Teknolojideki Uygulamaları
| Tür | Örnekler |
| Katı Basıncı | Bıçak, çivi, kar ayakkabısı |
| Sıvı Basıncı | Hidrolik liftler, fren sistemleri |
| Gaz Basıncı | Pipet, vantuz, elektrikli süpürge |
Özet Tablo: Basıncı Etkileyen Faktörler
| Basınç Türü | Artıran Faktörler | Azaltan Faktörler |
| Katı Basıncı | Kuvvetin artması | Yüzey alanının artması |
| Sıvı Basıncı | Derinlik, yoğunluk | – |
| Gaz Basıncı | Hacmin azalması | Yüksekliğin artması |
Deney Önerisi:
- Malzemeler: Balon, su, iğne
- Yapılış: Balona su doldurup iğneyle delik açın. Bastırdığınızda suyun her yöne eşit fışkırdığını gözlemleyin (Pascal Prensibi).
Bilgi: Basınç, hayatımızı kolaylaştıran pek çok teknolojik alette kullanılır!
Soru-Cevap:
“Neden karda geniş tabanlı ayakkabı giyeriz?”
Yüzey alanını artırarak basıncı azaltmak için!