A) BİYOTEKNOLOJİ NEDİR?
Tanım: Canlıların yapılarında teknoloji kullanılarak değişiklik yapılması ve ihtiyaç duyulan ürünlerin üretilmesini sağlayan bilim dalıdır.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
- Amaç: Canlıları ekonomik olarak iyileştirip endüstride kullanmak.
- Kullandığı Bilim Dalları: Moleküler biyoloji, genetik, biyokimya, mühendislik, bilgisayar teknolojisi.
B) BİYOTEKNOLOJİ VE GENETİK MÜHENDİSLİĞİ İLİŞKİSİ
- Genetik Mühendisliği: Biyoteknolojinin bir alt dalıdır.
- Genetik mühendisleri araştırma yapar, biyoteknoloji ise üretime yöneliktir.
C) BİYOTEKNOLOJİ UYGULAMA ALANLARI
Gen Aktarımı (Transgenik Organizmalar – GDO)
- Bir canlıdan alınan genin başka bir canlıya aktarılmasıdır.
- Örnek: Ateş böceğinden alınan genin tütün bitkisine aktarılmasıyla bitkinin ışık saçması.
- GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar): Farklı türler arasında gen aktarımı yapılan canlılar.
Gen Tedavisi
- Genetik hastalıkların tedavisi için hastalıklı genlerin düzeltilmesi veya değiştirilmesi.
- Kullanım Alanları: Kanser, kalıtsal hastalıklar.
- Yöntem: Virüsler kullanılarak sağlıklı genler aktarılır.
Klonlama (Kopyalama)
- Bir canlının genetik kopyasının oluşturulmasıdır.
- Örnekler:
- Dolly (ilk klonlanan memeli koyun).
- Oyalı (Türkiye’nin ilk klon koyunu).
- Kullanım Alanları: Nesli tükenen canlıların çoğaltılması.
- Etik Sorunlar: İnsan klonlama birçok ülkede yasaktır.
DNA Parmak İzi
- Her bireyin DNA dizilimi benzersizdir (parmak izi gibi).
- Kullanım Alanları:
- Adli tıp (suçluların tespiti).
- Babalık testi.
- Kalıtsal hastalıkların belirlenmesi.
Geleneksel Islah (Yapay Seçilim)
- Aynı türün farklı özellikteki bireylerini çaprazlayarak üstün özellikte yavrular elde etmek.
- Örnek: Süt verimi yüksek inek × Et verimi yüksek inek → Hem süt hem et verimi yüksek inek.
- Zaman Alıcıdır.
Aşılama
a) Suni Tohumlama (Tüp Bebek)
- Doğal yolla çocuk sahibi olamayanlar için laboratuvar ortamında döllenme.
- Yöntemler:
- Tüp bebek: Sperm ve yumurtanın laboratuvarda birleştirilip anne rahmine yerleştirilmesi.
- Mikro enjeksiyon: Sperm hücresinin yumurtaya enjekte edilmesi.
b) Bitkilerde Aşılama
- Verimli bir bitkinin dal veya tomurcuğunun verimsiz bitkiye aktarılması.
- Avantaj: Tohumsuz üreme sağlar.
c) Hastalıklara Karşı Aşılama
- Aşı: Zayıflatılmış mikropların vücuda verilerek bağışıklık kazandırılması.
- Örnek: Hepatit B aşısı biyoteknoloji ile üretilir.
İnsan Genom Projesi
- İnsan DNA’sının tam haritasının çıkarılması projesidir.
Kök Hücre Tedavisi
- Kök Hücre: Vücuttaki diğer hücrelere dönüşebilen ana hücreler.
- Kullanım Alanları: Yapay doku ve organ üretimi.
D) BİYOTEKNOLOJİNİN OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ
Olumlu Yönleri
Yeni ilaç ve aşı üretimi.
Genetik hastalıkların tedavisi.
Verimli bitki ve hayvan yetiştiriciliği.
Kirli suların arıtılması.
Yapay organ üretimi.
Olumsuz Yönleri
Biyolojik silah yapımı.
GDO’lu ürünlerin alerji ve çevre kirliliğine yol açması.
Ekolojik dengenin bozulması.
Tohumların kısırlaştırılması (çiftçilerin şirketlere bağımlı hale gelmesi).
E) GELECEKTE BİYOTEKNOLOJİK UYGULAMALAR
Yapay canlılar üretilebilir.
Organ nakli için yapay organlar kullanılacak.
Genetik mühendisliği ile istenilen özellikte bebekler tasarlanabilecek.
Hastalıklar oluşmadan önlenecek.
Topraksız tarım yaygınlaşacak.
ÖNEMLİ KAVRAMLAR
Biyoteknoloji: Canlıların endüstriyel kullanımı.
Genetik Mühendisliği: Genlerle oynayarak yeni özellikler kazandırma.
GDO: Genetiği değiştirilmiş organizmalar.
Klonlama: Genetik kopyalama.
DNA Parmak İzi: Bireye özgü DNA analizi.
Tartışma Sorusu:
“Biyoteknolojik gelişmeler insanlık için faydalı mı yoksa tehlikeli mi? Neden?”