Periyodik Sistem Nedir? Elementlerin benzer özelliklerine göre düzenlendiği tabloya periyodik sistem denir. Bu sistem sayesinde:
- Elementler daha kolay incelenir.
- Yeni keşfedilen elementlerin özellikleri tahmin edilebilir.
- Elementlerin kullanım alanları belirlenebilir.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Not: Periyodik sistem, periyodik tablo veya periyodik cetvel olarak da adlandırılır.
Periyodik Sistemin Tarihçesi
- Johann Döbereiner (1829): Benzer özellik gösteren elementleri üçlü gruplar halinde sıraladı. (Örnek: Li, Na, K)
- Alexandre de Chancourtois (1862): Elementleri sarmal bir düzen içinde sıraladı.
- John Newlands (1864): Elementleri atom ağırlıklarına göre sıraladı ve oktav kanununu öne sürdü.
- Lothar Meyer (1869): Elementleri fiziksel özelliklerine göre düzenledi.
- Dimitri Mendeleyev (1869): Elementleri atom ağırlıklarına göre sıraladı, boşluklar bırakarak gelecekte keşfedilecek elementleri tahmin etti.
- Henry Moseley (1913): Elementleri atom numaralarına (proton sayısına) göre sıralayarak modern periyodik tabloyu oluşturdu.
- Glenn Seaborg (1940): Lantanit ve Aktinit serilerini ekleyerek tabloyu son haline getirdi.
Periyodik Tablonun Yapısı
- Periyot (Yatay Sıralar)
- 7 periyot bulunur.
- Aynı periyotta soldan sağa doğru:
- Atom numarası artar.
- Metalik özellik azalır, ametalik özellik artar.
- Atom çapı küçülür.
- Grup (Dikey Sütunlar)
- 18 grup bulunur.
- Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru:
- Atom numarası artar.
- Metalik özellik artar.
- Atom çapı büyür.
Özel Grup İsimleri:
- 1A → Alkali metaller (Li, Na, K…)
- 2A → Toprak alkali metaller (Mg, Ca, Ba…)
- 7A → Halojenler (F, Cl, Br…)
- 8A → Soygazlar (He, Ne, Ar…)
Elementlerin Sınıflandırılması
- Metaller
Özellikleri:
- Parlaktır.
- Isı ve elektriği iyi iletir.
- Tel ve levha haline getirilebilir.
- Oda sıcaklığında katıdır (cıva hariç).
- Elektron vererek (+) yüklü iyon (katyon) oluşturur.
- Periyodik tablonun sol tarafında yer alır.
Örnekler: Lityum (Li), Sodyum (Na), Magnezyum (Mg), Alüminyum (Al)
- Ametaller
Özellikleri:
- Mattır (parlak değildir).
- Isı ve elektriği iyi iletmez.
- Kırılgandır, tel ve levha haline getirilemez.
- Oda sıcaklığında katı, sıvı veya gaz halde bulunabilir.
- Elektron alarak (-) yüklü iyon (anyon) oluşturur.
- Periyodik tablonun sağ tarafında yer alır.
Örnekler: Hidrojen (H), Karbon (C), Oksijen (O), Klor (Cl)
- Yarı Metaller
Özellikleri:
- Metallerle ametaller arasında özellik gösterir.
- Parlak veya mat olabilir.
- Isı ve elektriği metallerden az, ametallerden iyi iletir.
- Periyodik tabloda kırık çizgi üzerinde bulunur.
Örnekler: Bor (B), Silisyum (Si)
- Soygazlar (Asal Gazlar – 8A Grubu)
Özellikleri:
- Kararlıdır, kimyasal tepkimeye girmezler.
- Oda sıcaklığında gaz halinde bulunur.
- Son yörüngelerinde 8 elektron bulundurur (Helyum hariç, 2 elektronu var).
- Bileşik oluşturmazlar.
Örnekler: Helyum (He), Neon (Ne), Argon (Ar)
Özet Tablo: Elementlerin Sınıflandırılması
| Özellik | Metaller | Ametaller | Yarı Metaller | Soygazlar |
| Görünüm | Parlak | Mat | Parlak/Mat | Saydam |
| İletkenlik | İyi iletir | İletmez | Kısmen iletir | İletmez |
| Hal | Katı (cıva hariç) | Katı/Sıvı/Gaz | Katı | Gaz |
| Elektron Alışverişi | Verir (+) | Alır (-) | Değişken | Vermez/Almaz |
| Örnekler | Na, Mg, Al | C, O, Cl | B, Si | He, Ne, Ar |
Periyodik Tabloda Elementin Yerini Bulma
Bir elementin yerini bulmak için elektron dağılımına bakılır:
- Katman sayısı = Periyot numarası
- Son katmandaki elektron sayısı = Grup numarası
Örnek:
Alüminyum (Al) → Atom numarası: 13
- Elektron dağılımı: 2 – 8 – 3
- 3 katman → 3. periyot
- Son katmanda 3 elektron → 3A grubu
Sonuç
- Periyodik tablo, elementleri düzenli bir şekilde sınıflandırır.
- Gruplar benzer kimyasal özellikleri gösterir.
- Metaller, ametaller, yarı metaller ve soygazlar farklı özelliklere sahiptir.
- Elementlerin yerleri elektron dağılımına göre belirlenir.
Çalışma İpucu: Periyodik tabloyu ezberlemek yerine, grupları ve özellikleri mantığıyla öğrenin!