ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ KONU ANLATIMI
Fotosentez ve Solunum
FOTOSENTEZ
Tanım: Yeşil bitkilerin, alglerin ve bazı bakterilerin klorofil pigmenti yardımıyla güneş ışığını kullanarak karbondioksit (CO₂) ve su (H₂O) ile besin (glikoz) ve oksijen (O₂) üretmesidir.
Fotosentez Denklemi
Karbondioksit + Su → Besin (Glikoz) + Oksijen
6CO₂ + 6H₂O → C₆H₁₂O₆ + 6O₂
Fotosentez İçin Gerekli Koşullar
Işık (Güneş veya yapay ışık)
Klorofil (Yeşil pigment)
Karbondioksit (Havadan alınır)
Su (Topraktan köklerle alınır)
Fotosentez Yapan Canlılar
- Yeşil bitkiler
- Mavi-yeşil algler (Siyanobakteriler)
- Öglena (Kamçılı tek hücreli canlı)
Fotosentezin Önemi
Oksijen kaynağıdır (Atmosferdeki O₂’nin çoğunu üretir).
Besin üretir (Glikoz → Nişasta, selüloz, yağ, protein).
Karbondioksiti azaltarak küresel ısınmayı önler.
Fotosentez Hızını Etkileyen Faktörler
| Faktör | Etkisi |
| Işık Şiddeti | Işık arttıkça fotosentez hızlanır, ancak belirli bir seviyeden sonra sabit kalır. |
| Işık Rengi | En hızlı mor ve kırmızı ışıkta, en yavaş yeşil ışıkta gerçekleşir. |
| CO₂ Miktarı | CO₂ arttıkça fotosentez hızlanır, fazlası etkilemez. |
| Su Miktarı | Yeterli su olmazsa fotosentez yavaşlar. |
| Sıcaklık | 25-35°C arası en uygunudur. Çok yüksek veya düşük sıcaklık yavaşlatır. |
SOLUNUM
Tanım: Canlıların besinleri parçalayarak enerji (ATP) elde etmesidir.
Solunum Çeşitleri
-
OKSİJENLİ SOLUNUM
- Mitokondride gerçekleşir.
- Çok enerji (38 ATP) üretilir.
- Denklem:
Glikoz + Oksijen → Karbondioksit + Su + Enerji (ATP)
C₆H₁₂O₆ + 6O₂ → 6CO₂ + 6H₂O + 38 ATP
-
- Yapan Canlılar: Bitkiler, hayvanlar, insanlar, mantarlar, bazı bakteriler.
-
OKSİJENSİZ SOLUNUM (Fermantasyon)
- Sitoplazmada gerçekleşir.
- Az enerji (2 ATP) üretilir.
- Çeşitleri:
- Alkol Fermantasyonu (Maya mantarları, üzümden şarap yapımı)
Glikoz → Etil Alkol + CO₂ + 2 ATP
-
-
- Laktik Asit Fermantasyonu (Yoğurt oluşumu, kas yorgunluğu)
-
Glikoz → Laktik Asit + 2 ATP
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Solunumun Önemi
Enerji (ATP) üretimi sağlar.
Hücrelerin yaşamsal faaliyetleri için gereklidir.
FOTOSENTEZ ve SOLUNUM İLİŞKİSİ
| Özellik | Fotosentez | Solunum |
| Olay | Besin ve O₂ üretimi | Besin ve O₂ tüketimi |
| Enerji | Işık enerjisi → Kimyasal enerji | Kimyasal enerji → ATP |
| Gerçekleştiği Yer | Kloroplast | Mitokondri (Oksijenli) / Sitoplazma (Oksijensiz) |
| Denklem | CO₂ + H₂O → Glikoz + O₂ | Glikoz + O₂ → CO₂ + H₂O + ATP |
Not: Bitkiler gece-gündüz solunum, sadece ışıkta fotosentez yapar.
ÖNEMLİ DENEYLER
Oksijen Üretimi Deneyi: Su bitkisi (Elodea) ışıkta O₂ çıkarır, gaz alevi parlatarak test edilir.
Glikoz Testi: Yaprağa iyot damlatılınca mavi-mor renk oluşması nişastayı (glikozu) gösterir.
CO₂ Testi: Kireç suyunun bulanması solunumda CO₂ çıktığını kanıtlar.
Özet:
Fotosentez: CO₂ + H₂O → Besin + O₂ (Enerji depolanır)
Solunum: Besin + O₂ → CO₂ + H₂O + ATP (Enerji açığa çıkar)