Elektrik Yüklü Cisimler ve Sınıflandırma
Cisimler, sahip oldukları elektrik yüklerine göre pozitif yüklü, negatif yüklü veya nötr olarak sınıflandırılır.
- Pozitif yüklü cisim: Proton sayısı elektron sayısından fazla olan cisimlerdir.
- Negatif yüklü cisim: Elektron sayısı proton sayısından fazla olan cisimlerdir.
- Nötr cisim: Proton ve elektron sayıları eşit olan cisimlerdir. Nötr, yüksüz anlamına gelmez!
Örnek:
- Bir cisim 10 proton ve 7 elektrona sahipse pozitif yüklüdür.
- Bir cisim 10 proton ve 13 elektrona sahipse negatif yüklüdür.
- Bir cisim 10 proton ve 10 elektrona sahipse nötrdür.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Elektroskop Nedir?
Elektroskop, bir cismin yüklü olup olmadığını ve yükünün cinsini belirlemeye yarayan bir araçtır.
Elektroskopun Yapısı:
İletken topuz
İletken metal çubuk
İletken yapraklar (genellikle altın veya alüminyum)
Cam fanus (yaprakların hava akımından etkilenmemesi için)
Elektroskopun Çalışma Prensibi:
- Nötr elektroskop: Yapraklar kapalıdır.
- Yüklü elektroskop: Yapraklar açılır. Aynı yükler birbirini ittiği için yapraklar açılır.
- Yük miktarı arttıkça yapraklar daha fazla açılır.
Elektroskop ile Elektriklenme Çeşitleri
A) Etki (Tesir) ile Elektriklenme
Yüklü bir cisim elektroskopa yaklaştırıldığında yapraklar hareket eder.
| Durum | Yaprakların Hareketi |
| Nötr elektroskopa yüklü cisim yaklaştırılırsa | Yapraklar açılır. |
| Aynı yüklü cisim yaklaştırılırsa | Yapraklar biraz daha açılır. |
| Zıt yüklü cisim yaklaştırılırsa | Yapraklar biraz kapanır. |
Not: Etki ile elektriklenmede yapraklar tamamen kapanmaz!
B) Dokunma (Temas) ile Elektriklenme
Yüklü bir cisim elektroskopa dokundurulduğunda yük paylaşımı olur.
| Durum | Yaprakların Hareketi |
| Nötr elektroskopa yüklü cisim dokundurulursa | Yapraklar açılır. |
| Yüklü elektroskopa nötr cisim dokundurulursa | Yapraklar biraz kapanır. |
| Yüklü elektroskopa zıt yüklü cisim dokundurulursa | Yük miktarına göre: – Elektroskopun yükü fazlaysa biraz kapanır. – Cismin yükü fazlaysa önce kapanır, sonra ters yükle açılır. – Yükler eşitse tamamen kapanır. |
| Yüklü elektroskopa aynı yüklü cisim dokundurulursa | Yük miktarına göre: – Elektroskopun yükü fazlaysa biraz kapanır. – Cismin yükü fazlaysa biraz daha açılır. – Yükler eşitse değişmez. |
Not: Aynı yüklü cisimler dokundurulduğunda yapraklar tamamen kapanmaz!
Topraklama Nedir?
Topraklama, yüklü bir cismin iletken bir tel ile toprağa bağlanarak nötr hale gelmesidir.
Topraklama Nasıl Gerçekleşir?
- Negatif yüklü cisim: Fazla elektronlar toprağa aktarılır.
- Pozitif yüklü cisim: Topraktan elektron alır.
Topraklamanın Önemi ve Kullanım Alanları
Can güvenliği: Elektrik çarpmalarını önler.
Mal güvenliği: Elektronik cihazların bozulmasını engeller.
Örnek Uygulamalar:
- Yakıt tankerleri (patlamayı önlemek için)
- LPG istasyonları (kıvılcım oluşumunu engellemek için)
- Yüksek binalar ve minareler (paratoner ile yıldırımdan korunma)
- Elektronikçiler (topraklama bilekliği kullanır)
- Ameliyathaneler (topraklı zemin)
- Topraklı prizler (elektrik kaçağını önler)
Özet Tablo: Elektroskop ve Topraklama
| Kavram | Açıklama |
| Nötr cisim | Proton = Elektron |
| Pozitif yüklü cisim | Proton > Elektron |
| Negatif yüklü cisim | Elektron > Proton |
| Elektroskop | Yük tespit aracı |
| Etki ile elektriklenme | Yaklaştırma, yapraklar hareket eder |
| Dokunma ile elektriklenme | Temas, yük paylaşımı olur |
| Topraklama | Yükün toprağa aktarılması |
Sonuç:
- Elektrik yükleri pozitif, negatif ve nötr olarak sınıflandırılır.
- Elektroskop, yük tespitinde kullanılır.
- Topraklama, can ve mal güvenliği için önemlidir.
Çalışma İpuçları:
Elektroskop deneylerini şekil çizerek pekiştirin.
Topraklamanın günlük hayattaki örneklerini araştırın.
Bol bol test çözerek konuyu tekrar edin.