Elektrik Enerjisinin Diğer Enerji Türlerine Dönüşümü
Elektrik enerjisi, günlük hayatta kullandığımız pek çok cihazda farklı enerji türlerine dönüşür:
Isı Enerjisine Dönüşüm
-
- Direnci yüksek tellerden (nikel-krom, tungsten) elektrik geçtiğinde ısı açığa çıkar.
- Örnekler: Ütü, tost makinesi, elektrikli ısıtıcılar.
- Isı miktarını etkileyen faktörler:
- Telin direnci (↑ direnç → ↑ ısı),
- Akım şiddeti (↑ akım → ↑ ısı),
- Akımın geçiş süresi (↑ süre → ↑ ısı).
Soru Çözümü:
-
- K teli: 10 Ω, 2 A, 20 s → Isı = I².R.t = (2)².10.20 = 800 J
- L teli: 10 Ω, 4 A, 30 s → (4)².10.30 = 4800 J
- M teli: 5 Ω, 2 A, 10 s → (2)².5.10 = 200 J
- N teli: 20 Ω, 4 A, 40 s → (4)².20.40 = 12.800 J
Sonuç: N > L > K > M
Işık Enerjisine Dönüşüm
-
- Ampul: Tungsten filaman ısınarak ışık yayar (verim düşük, %5 ışık).
- Floresan Lamba: Cıva buharı ve fosfor tabakası ile UV ışık görünür ışığa dönüşür.
- LED Lamba: Yüksek verimli, uzun ömürlü.
Hareket Enerjisine Dönüşüm
-
- Elektrik Motoru: Elektromıknatıs ile dönme hareketi sağlar.
- Örnekler: Vantilatör, matkap, robotlar.
Hareket Enerjisinden Elektrik Üretimi
-
- Jeneratör (Dinamo): Bisiklet dinamosu, rüzgâr türbinleri.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Elektrik Sigortaları ve Önemi
- Görevi: Aşırı akımda devreyi keserek yangını önler.
- Çeşitleri:
- Eriyen Telli Sigorta: Tel erir, tek kullanımlık.
- Manyetik (Otomatik) Sigorta: Elektromıknatısla çalışır, tekrar açılabilir.
- Doğru Sigorta Seçimi: Cihazın akımına uygun olmalı (Örn: 5A çeken cihaz → 6A sigorta).
Güç Santralleri ve Elektrik Üretimi
| Santral Türü | Çalışma Prensibi | Avantajlar | Dezavantajlar |
| Hidroelektrik | Suyun potansiyel enerjisi → türbin → elektrik | Yenilenebilir, temiz | Barajlar doğal dengeyi bozabilir |
| Termik | Kömür/doğal gaz yakılarak su buharı → türbin | Yüksek enerji üretir | Hava kirliliği, fosil yakıt tüketimi |
| Rüzgâr | Rüzgâr → türbin → jeneratör | Yenilenebilir, çevreci | Gürültü, rüzgâra bağımlı |
| Jeotermal | Yeraltı sıcak suyu → buhar → türbin | Sürekli enerji, temiz | Kurulum maliyeti yüksek |
| Nükleer | Uranyum fisyonu → ısı → buhar → türbin | Yüksek verim | Radyasyon riski, atık sorunu |
Elektrik Tasarrufu ve Bilinçli Kullanım
Tasarruf Yöntemleri:
- Aydınlatma: LED ampul kullan, gereksiz lambaları kapat.
- Ev Aletleri:
- Buzdolabını -20°C/4°C ayarla, kapısını uzun açık bırakma.
- Çamaşır makinesini tam doldur, eco modda çalıştır.
- Televizyonu “stand by”da bırakma, fişi çek.
- Isı Yalıtımı: Pencereleri izole et, güneş ışığından faydalan.
Kaçak Elektriğin Zararları:
- Ülke ekonomisine zarar,
- Trafo patlamalarına yol açabilir,
- Elektrik çarpması riski.
Enerji Tasarrufu Kuruluşları:
- TÜBİTAK
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
- ENVER (Enerji Verimliliği Derneği)
Ödev & Proje Önerisi
- Model Tasarlama: Basit bir elektrik devresi kurarak LED’in ışık, rezistansın ısı yaymasını gözlemle.
- Araştırma: Yaşadığın bölgedeki enerji santrallerini ve çevresel etkilerini araştır.
Slogan:
“Elektriği boşa harcama, geleceği karartma!”
Not: Konuyu pekiştirmek için ders kitabındaki etkinlikleri ve deneyleri incelemeyi unutma!