Yönetim biçimleri, toplumların nasıl yönetildiğini gösteren sistemlerdir. Tarih boyunca farklı yönetim şekilleri ortaya çıkmış, günümüzde ise demokrasi en yaygın yönetim biçimi haline gelmiştir.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
- DEMOKRASİNİN TEMEL İLKELERİ
Demokrasi, halkın kendi kendini yönettiği sistemdir. Temel ilkeleri şunlardır:
- Özgürlük:
- Bireyler, başkalarına zarar vermeden düşünce ve davranışlarında özgürdür.
- Örnek: Düşüncelerini açıkça ifade edebilme, seyahat özgürlüğü.
- Millî Egemenlik:
- Yönetme yetkisi millete aittir. Millet, bu hakkını seçimlerle milletvekillerine devreder.
- Örnek: TBMM’de millet adına kararlar alınması.
- Eşitlik:
- Herkes yasalar önünde eşittir. Din, dil, ırk, cinsiyet ayrımı yapılmaz.
- Örnek: Herkesin aynı haklara sahip olması.
- İnsan Haklarına Saygı:
- Temel haklar (yaşam, eğitim, sağlık) anayasa ile korunur.
- Örnek: İşkence yasağı, eğitim hakkı.
- Katılımcılık:
- Halk, seçimlerle, sivil toplum kuruluşlarıyla veya referandumlarla yönetime katılır.
- Örnek: Belediye başkanını seçmek, imza kampanyalarına katılmak.
- Hukukun Üstünlüğü:
- Herkes (devlet de dahil) kanunlara uymak zorundadır.
- Örnek: Bir bakanın yargılanabilmesi.
- Çoğulculuk:
- Farklı görüşler ve partiler siyasette temsil edilir.
- Örnek: Mecliste birden fazla partinin bulunması.
- GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE YÖNETİM BİÇİMLERİ
- Monarşi (Krallık)
- Özellikleri:
- Tek kişi (kral, padişah, imparator) yönetir.
- Yönetim babadan oğula geçer.
- Halkın yönetimde söz hakkı yoktur.
- Örnekler:
- Osmanlı Devleti, Fransa Krallığı, Selçuklular.
- Teokrasi (Dini Yönetim)
- Özellikleri:
- Devlet, din kurallarına göre yönetilir.
- Lider, “Tanrı’nın temsilcisi” kabul edilir.
- Örnekler:
- Vatikan (Papa), İran, Suudi Arabistan.
- Oligarşi (Zümre Yönetimi)
- Özellikleri:
- Küçük bir grup (askerler, zenginler) ülkeyi yönetir.
- Halkın söz hakkı yoktur.
- Örnekler:
- Eski Sparta, günümüzde Cezayir.
- Cumhuriyet (Halk Yönetimi)
- Özellikleri:
- Halk, seçimlerle yöneticilerini belirler.
- Demokrasi ile yönetilir.
- Örnekler:
- Türkiye Cumhuriyeti, ABD, Almanya.
Önemli Notlar:
– Demokrasi, en adil yönetim biçimidir çünkü halkın iradesine dayanır.
– Türkiye’de cumhuriyet yönetimi vardır ve demokratik ilkeler geçerlidir.
– Monarşi ve oligarşide halkın yönetimde söz hakkı yokken, cumhuriyette vardır.
Kendimizi Değerlendirelim:
- Demokrasinin temel ilkelerinden üç tanesini yazınız.
- Monarşi ile cumhuriyet arasındaki fark nedir?
Günümüzde hangi ülkeler teokrasi ile yönetilmektedir?