Paraleller ve Meridyenler
Dünya üzerindeki konumumuzu belirlemek için paralel ve meridyen adı verilen hayali çizgiler kullanılır.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
- Paraleller
- Tanım: Ekvator’a paralel olarak doğu-batı yönünde çizilen dairelerdir.
- Özellikleri:
o Başlangıç paraleli Ekvator’dur (0°).
o Ekvator’un kuzeyinde 90, güneyinde 90 olmak üzere toplam 180 paralel vardır.
o İki paralel arası uzaklık 111 km’dir.
o Ekvator’dan kutuplara gidildikçe paralellerin boyları kısalır, kutuplarda nokta halini alır.
- Meridyenler
- Tanım: Bir kutuptan diğer kutba uzanan, paralelleri dik kesen yarım dairelerdir.
- Özellikleri:
o Başlangıç meridyeni Greenwich’tir (0°, İngiltere).
o 180 doğu, 180 batı olmak üzere toplam 360 meridyen vardır.
o Tüm meridyenlerin uzunlukları eşittir.
o İki meridyen arası mesafe Ekvator’da 111 km olup kutuplara doğru azalır.
o Aynı meridyen üzerindeki noktaların yerel saatleri aynıdır.
o İki meridyen arasında 4 dakikalık zaman farkı vardır.
Coğrafi Konum
Bir yerin Dünya üzerindeki yerini belirlemek için coğrafi konum kullanılır. İkiye ayrılır:
- Matematik (Mutlak) Konum
- Bir yerin Ekvator’a ve Greenwich’e olan uzaklığına göre belirlenir.
- Türkiye’nin Matematik Konumu:
o 36°-42° Kuzey paralelleri, 26°-45° Doğu meridyenleri arasındadır.
o Kuzey Yarım Küre’de, ılıman iklim kuşağında yer alır.
o Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.
- Özel (Göreceli) Konum
- Bir yerin denizlere, dağlara, komşu ülkelere göre konumudur.
- Türkiye’nin Özel Konumu:
o Asya ve Avrupa kıtaları arasında köprü görevi görür.
o İstanbul ve Çanakkale Boğazları stratejik öneme sahiptir.
o Petrol bölgelerine yakınlığı ve zengin yer altı kaynakları vardır.
Jeopolitik Konum
- Bir ülkenin coğrafi konumunun siyasi ve ekonomik ilişkilere etkisidir.
- Türkiye’nin Jeopolitik Önemi:
o Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu arasında merkezi bir konumdadır.
o Boğazlar, Karadeniz ülkelerinin diğer denizlere açılan kapısıdır.
o Enerji nakil yolları üzerinde bulunur.
- Kıtalar ve Okyanuslar
- Kıtalar
Yeryüzündeki büyük kara parçalarıdır. 7 kıta vardır:
- Asya, Avrupa, Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Antarktika, Okyanusya.
- Okyanuslar
Kıtalar arasındaki büyük su kütleleridir. 3 okyanus vardır:
- Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu, Hint Okyanusu.
Özet Tablo:
Kavram Önemli Bilgiler
Paralel Ekvator’a paralel, 180 tane, araları 111 km
Meridyen Greenwich’ten başlar, 360 tane, 4 dakika zaman farkı
Türkiye 36°-42° Kuzey, 26°-45° Doğu, boğazlar önemli
Kıtalar 7 kıta (Asya, Avrupa, Afrika, …)
Okyanuslar 3 okyanus (Büyük, Atlas, Hint)
Çalışma İpuçları:
- Paralel ve meridyen özelliklerini karşılaştırarak çalışın.
- Türkiye’nin konumunu harita üzerinde işaretleyin.
- Jeopolitik konumu güncel örneklerle (enerji nakil yolları, boğazlar) ilişkilendirin.
