BESİN ZİNCİRİ NEDİR?
Canlılar, yaşamlarını sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerjiyi besinlerden karşılarlar. Besin zinciri, canlılar arasındaki beslenme ilişkisini gösteren bir halkadır.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Örnek Besin Zinciri:
Ot → Çekirge → Kurbağa → Yılan → Kartal
Güneş enerjisi, besin zincirinin başlangıç noktasıdır.
Üreticiler (bitkiler), güneş enerjisini besine dönüştürür.
Tüketiciler, bu enerjiyi birbirine aktarır.
Besin Zincirinin Önemi:
- Zincirdeki bir canlının azalması veya yok olması, diğer canlıları etkiler.
Örnek:
Fareler azalırsa → Kartallar aç kalır.
Buğday azalırsa → Fareler aç kalır.
BESİN ZİNCİRİNDEKİ CANLI GRUPLARI
A) Üreticiler (Ototroflar)
- Kendi besinini kendisi üreten canlılardır.
- Fotosentez yaparak güneş enerjisini besine dönüştürürler.
- Klorofil taşırlar.
Örnekler:
Bitkiler,
Algler (su yosunları),
Siyanobakteriler,
Öglena (kamçılı hayvan).
B) Tüketiciler (Heterotroflar)
- Hazır besin tüketen canlılardır.
- 3 çeşittir:
|
Tür |
Beslenme Şekli | Örnekler |
| Otçul (Herbivor) | Sadece bitki yer. | İnek, Tavşan, Zürafa |
| Etçil (Karnivor) | Sadece et yer. | Aslan, Kartal, Yılan |
| Hepçil (Omnivor) | Hem et hem ot yer. | Ayı, Tavuk, İnsan |
C) Ayrıştırıcılar (Saprofitler/Çürükçüller)
- Ölü canlıları ve atıkları parçalayarak beslenirler.
- Doğadaki madde döngüsünü sağlarlar.
Örnekler:
Mantarlar (küf mantarı, şapkalı mantar),
Bazı bakteriler.
EKOLOJİ (ENERJİ) PİRAMİDİ
Besin zincirindeki enerji aktarımını gösteren piramittir.
Piramidin Katmanları:
- En Alt Katman: Üreticiler (Bitkiler)
- Derece Tüketiciler: Otçullar (Çekirge, fare)
- Derece Tüketiciler: Etçiller (Kurbağa, yılan)
- Derece Tüketiciler: Yırtıcılar (Kartal, aslan)
Ekoloji Piramidinin Özellikleri:
Enerji aktarımı %10’dur. (Her basamakta enerjinin %90’ı kaybolur.)
Canlı sayısı ve biyokütle azalır.
Zehirli maddeler birikir (Biyolojik Birikim).
Canlıların boyutu genellikle artar.
Örnek:
1000 kcal (Bitki) → 100 kcal (Çekirge) → 10 kcal (Kurbağa) → 1 kcal (Kartal)
BİYOLOJİK BİRİKİM NEDİR?
- Zararlı kimyasallar (civa, DDT gibi) besin zincirinde birikir.
- En çok yırtıcı hayvanlarda görülür.
Örnek:
Denizdeki zehir → Balık → Kartal (Kartal en çok zehirlenir.)
ÖNEMLİ NOTLAR
Besin zinciri her zaman üreticiyle başlar.
Ayrıştırıcılar her basamakta bulunur.
Enerjinin çoğu ısı olarak kaybolur.
Piramidin en üstündeki canlılar en az enerjiyi alır.
Kendini Test Et!
- Besin zinciri nedir? Örnek ver.
- Üretici ve tüketici arasındaki fark nedir?
- Enerji piramidinde neden en üstteki canlılar daha az enerji alır?
Öğrendiklerini pekiştirmek için besin zinciri şeması çiz!
