Maddenin Halleri
Maddeler doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunur. Maddenin bir halden başka bir hale geçmesine hâl değişimi denir.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Hâl Değişim Çeşitleri
-
Erime
- Katı maddelerin ısı alarak sıvı hale geçmesidir.
- Erime sırasında sıcaklık sabit kalır. Bu sıcaklığa erime noktası denir.
- Örnekler:
- Buzun suya dönüşmesi (0°C’de erir).
- Çikolatanın erimesi, mumun erimesi.
-
Donma
- Sıvı maddelerin ısı vererek katı hale geçmesidir.
- Donma sıcaklığı, erime sıcaklığı ile aynıdır.
- Örnekler:
- Suyun buz olması.
- Sıvı metallerin kalıpta soğuyarak katılaşması.
-
Buharlaşma
- Sıvı maddelerin ısı alarak gaz hale geçmesidir.
- Her sıcaklıkta gerçekleşir, sıcaklık arttıkça hızlanır.
- Örnekler:
- Islak çamaşırların kuruması.
- Kolonyanın buharlaşması.
-
Kaynama
- Buharlaşmanın hızlı halidir.
- Belirli bir sıcaklıkta (kaynama noktasında) olur.
- Örnek: Su 100°C’de kaynar.
-
Yoğuşma (Yoğunlaşma)
- Gaz maddelerin ısı vererek sıvı hale geçmesidir.
- Örnekler:
- Banyo camının buğulanması.
- Yağmur oluşumu.
-
Süblimleşme
- Katı maddelerin sıvı olmadan direkt gaz hale geçmesidir.
- Örnekler:
- Naftalinin küçülmesi.
- Kuru buzun (katı CO₂) gazlaşması.
-
Kırağılaşma
- Gaz maddelerin ısı vererek direkt katı hale geçmesidir.
- Örnekler:
- Kışın araç camlarında oluşan kırağı.
Özet Tablo: Hâl Değişimleri
| Olay | Geçiş | Isı Alışverişi | Örnekler |
| Erime | Katı → Sıvı | Isı alır | Buzun erimesi |
| Donma | Sıvı → Katı | Isı verir | Suyun donması |
| Buharlaşma | Sıvı → Gaz | Isı alır | Çamaşır kuruması |
| Yoğuşma | Gaz → Sıvı | Isı verir | Yağmur oluşumu |
| Süblimleşme | Katı → Gaz | Isı alır | Naftalinin buharlaşması |
| Kırağılaşma | Gaz → Katı | Isı verir | Kışın kırağı oluşumu |
Su Döngüsü ve Hâl Değişimi
Doğadaki su sürekli hâl değiştirir:
- Buharlaşma: Denizlerden su buharlaşır.
- Yoğuşma: Bulutlar oluşur.
- Yağış: Yağmur, kar veya dolu olarak yere düşer.
- Donma/Erime: Kışın buz, yazın su olur.
Önemli Not:
- Isı alan maddeler erir, buharlaşır veya süblimleşir.
- Isı veren maddeler donar, yoğuşur veya kırağılaşır.
Öğrenci Etkinlik Önerisi:
- Evde bir buz küpünü eriterek erimeyi gözlemleyin.
- Kaynayan suyun buharını soğuk bir tabakta yoğuşturun.
Bu konuyu pekiştirmek için deneyler yapmak ve günlük hayattan örnekler bulmak en iyi yöntemdir!
