Türemiş Sözcük Nedir? Türemiş sözcükler, yapım eki alarak yeni anlam kazanmış kelimelerdir. Bu sözcükler en az bir yapım eki alır ve kök halindeki sözcükten farklı bir anlam ifade eder. 4. sınıf Türkçe müfredatında önemli bir yer tutan bu konu, dilimizin zenginliğini ve kelime türetme sistemini anlamamızı sağlar.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Türemiş Sözcüklerin Özellikleri
- Yapım eki mutlaka bulunur: Her türemiş sözcükte en az bir yapım eki vardır
- Anlam değişir: Kök sözcüğün anlamından farklı yeni bir anlam kazanır
- Tür değişebilir: İsimden fiil, fiilden isim gibi tür değişiklikleri olabilir
- Tek başına anlamlıdır: Kök ve ekler birleşerek yeni bir anlam oluşturur
Türemiş Sözcük Örnekleri
İsimden İsim Yapan Eklerle Türeyenler:
- Göz + -lük → gözlük (görmeye yardımcı araç)
- Kitap + -çı → kitapçı (kitap satan kişi)
- Şeker + -li → şekerli (içinde şeker olan)
Fiilden İsim Yapan Eklerle Türeyenler:
- Oku + -ma → okuma (fiilin isim hali)
- Yaz + -ı → yazı (kalemle yapılan işaretler)
- Bil + -gi → bilgi (öğrenilen şey)
İsimden Fiil Yapan Eklerle Türeyenler:
- Su + -la → sula (su vermek)
- Baş + -la → başla (işe girişmek)
- Göz + -le → gözle (dikkatle bakmak)
Türemiş Sözcükleri Nasıl Tanırız?
- Kökü bul: Kelimenin temel anlamını taşıyan kısmını belirle
- Ekleri ayırt et: Köke eklenmiş yapım eklerini fark et
- Anlam değişimini kontrol et: Kökün anlamıyla türemiş sözcüğün anlamı farklı mı?
- Çekim eki olup olmadığına bak: Çekim ekleri (çoğul, hal ekleri) türemiş sözcük yapmaz
Örnek Çözümleme:
“Sevgi” kelimesinin türemiş olduğunu nasıl anlarız?
- Kök: “Sev-” (fiil kökü)
- Ek: “-gi” (fiilden isim yapan yapım eki)
- Anlam: “Sevmek” eyleminden “sevgi” (bir duygu) oluşmuş
- Sonuç: “Sevgi” türemiş bir sözcüktür
Sık Yapılan Hatalar
- Çekim eklerini yapım eki sanma: “-ler, -i, -de” gibi çekim ekleri yapım eki değildir
- Birleşik kelimeleri türemiş sanma: “Hanımeli” birleşik isimdir, türemiş değildir
- Köke ek olmayan sesleri ek sanma: “Gelincik”te “-cik” eki vardır ama “gel-” köküne “-in” eki yoktur
Alıştırma Örnekleri
Aşağıdaki kelimelerin türemiş olup olmadığını belirleyiniz:
- Koşucu (✓) – “Koş-” + “-ucu”
- Evler (✗) – “-ler” çoğul eki, yapım eki değil
- Bilgisayar (✗) – Birleşik isim
- Gözcü (✓) – “Göz-” + “-cü”
- Okulda (✗) – “-da” hal eki, yapım eki değil
Türemiş Sözcüklerin Önemi
Türemiş sözcükler dilimizin en önemli zenginliklerindendir. Aynı kökten birçok yeni kelime türetebilmemizi sağlar. Örneğin “yaz-” kökünden:
- Yazı
- Yazar
- Yazılı
- Yazım
- Yazın
gibi birçok kelime türetebiliriz.
Bu konuyu iyi öğrenmek, hem kelime hazinemizi geliştirir hem de okuduğumuzu daha iyi anlamamıza yardımcı olur.