Dolaylı Tümleç Nedir?
Dolaylı tümleç, yüklemin anlamını yönelme, bulunma ve çıkma yönlerinden tamamlayan sözcük veya söz gruplarıdır. Cümlenin yardımcı öğelerinden biridir ve “-e, -de, -den” eklerini alarak oluşur.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Dolaylı Tümlecin Özellikleri
✔ Yüklemin anlamını yer/yön bakımından tamamlar
✔ Cümlenin temel öğesi değildir (yüklem ve özne kadar zorunlu değildir)
✔ İsimlere gelen “-e, -de, -den” ekleriyle oluşur
✔ Cümlede farklı yerlerde bulunabilir
Dolaylı Tümleç Çeşitleri ve Örnekler
1. Yönelme (-e) Hali
Yüklemin “kime, nereye” yöneldiğini gösterir.
Bulma Sorusu:
- Kime?
- Nereye?
Örnekler:
- “Öğretmen öğrencilere kitap verdi.” (kime verdi?)
- “Köpeğe yemek verdim.” (kime verdim?)
- “Okula koşarak gitti.” (nereye gitti?)
2. Bulunma (-de) Hali
Yüklemin “nerede, kimde” gerçekleştiğini belirtir.
Bulma Sorusu:
- Nerede?
- Kimde?
Örnekler:
- “Kalemim çantada kaldı.” (nerede kaldı?)
- “Parkta oyun oynadık.” (nerede oynadık?)
- “Arkadaşımda bu kitap varmış.” (kimde varmış?)
3. Çıkma (-den) Hali
Yüklemin “nereden, kimden, neyden” ayrıldığını ifade eder.
Bulma Sorusu:
- Nereden?
- Kimden?
- Neyden?
Örnekler:
- “Evden erken çıktık.” (nereden çıktık?)
- “Öğretmenden izin aldım.” (kimden aldım?)
- “Elmadan bir dilim kes.” (neyden kes?)
Dolaylı Tümleç Bulma Yöntemi
- Önce yüklemi bul.
- Yükleme şu soruları sor:
- Kime? Nereye? → “-e” (yönelme)
- Nerede? Kimde? → “-de” (bulunma)
- Nereden? Kimden? Neyden? → “-den” (çıkma)
- Bu sorulara cevap veren sözcük/söz grubu dolaylı tümleçtir.
Örnek Uygulama:
“Annem bana hediye aldı.”
- Yüklem: aldı
- Soru: “Kime aldı?” → “bana” (dolaylı tümleç)
Dolaylı Tümleç – Zarf Tümleci Farkı
| Özellik | Dolaylı Tümleç | Zarf Tümleci |
|---|---|---|
| Ekler | “-e, -de, -den” alır | Ek almaz |
| Sorular | “Kime? Nerede? Nereden?” | “Nasıl? Ne zaman?” |
| Örnek | “Okula gitti.” | “Hızlı koştu.” |
Alıştırmalar
Aşağıdaki cümlelerde dolaylı tümleçleri bulun:
- “Kitapları masaya koydum.” → (masaya – nereye?)
- “Bahçede kuşlar ötüyor.” → (bahçede – nerede?)
- “Dayımdan harçlık aldım.” → (dayımdan – kimden?)
- “Çocuklar parkta oynuyor.” → (parkta – nerede?)
- “Anneme çiçek aldım.” → (anneme – kime?)
Önemli Uyarılar
• “-e, -de, -den” eklerini almayan sözcükler dolaylı tümleç olmaz.
• “Var/yok” cümlelerinde dolaylı tümleç bulunabilir.
• Dolaylı tümleç cümleden çıkarılırsa anlam bozulmaz ama eksilir.
Sonuç
Dolaylı tümleç, cümledeki eylemin “nereye, nerede, nereden” gerçekleştiğini gösterir. Doğru kullanıldığında ifadelerimiz daha net olur.
📌 Pratik İpucu:
- “Kime gitti? → Okula” (dolaylı tümleç)
- “Nerede kaldı? → Evde” (dolaylı tümleç)
Bol bol örneklerle bu konuyu pekiştirebilirsiniz!