Ay’ın Evreleri ve Hareketleri, Ay Neden Farklı Şekillerde Görünür?

Ay, Dünya’nın tek doğal uydusudur ve gezegenimize en yakın gök cismidir. Tıpkı Dünya gibi, Ay da sürekli hareket halindedir. Bu hareketler ve Ay’ın ışığı yansıtma şekli, onun gökyüzünde farklı formlarda görünmesini sağlar. Bu görünümlere Ay’ın evreleri denir.

Ay’ın Hareketleri

Ay’ın üç temel hareketi vardır:

1. Kendi Ekseni Etrafında Dönme: Ay, kendi ekseni etrafındaki bir tam turunu yaklaşık 27 gün 8 saatte tamamlar.
2. Dünya Etrafında Dolanma: Ay, Dünya etrafındaki bir turunu da yaklaşık 27 gün 8 saatte tamamlar. Kendi ekseni etrafındaki ve Dünya etrafındaki dönme süreleri eşit olduğu için, Dünya’dan bakıldığında Ay’ın hep aynı yüzü görülür. Dünya’dan görünmeyen bu tarafa Ay’ın karanlık yüzü denir.
3. Güneş Etrafında Dolanma: Ay, Dünya ile birlikte Güneş etrafında yaklaşık 365 gün 6 saatte bir tur atar.

Ay’ın bu hareketleri batıdan doğuya doğru, yani saat yönünün tersine gerçekleşir.

Ay Neden Farklı Şekillerde Görünür?

Gökyüzüne baktığımızda Ay’ı her gece farklı şekillerde görürüz çünkü Ay, Güneş gibi bir ışık kaynağı değildir. Kendi ışığını üretmez, sadece Güneş’ten aldığı ışığı yansıtır. Ay, Dünya etrafındaki konumu değiştikçe, Güneş ışığının aydınlattığı yüzeyinin bize bakan kısmı da değişir. Bu durum, Ay’ın farklı evrelerini oluşturur. Ay’ın bir evreden diğerine geçmesi yaklaşık 29 gün 12 saat sürer ve bu süreye “bir ay” denir.

Ay’ın Evreleri

Ay’ın 4 ana ve 4 ara olmak üzere 8 evresi bulunur. Ana evreler yaklaşık birer hafta sürer.

Ana Evreler:

1. Yeni Ay: Ay, Güneş ile Dünya arasına girer. Ay’ın karanlık yüzü Dünya’ya dönük olduğu için Ay gökyüzünde görünmez.
2. İlk Dördün: Yeni Ay’dan yaklaşık bir hafta sonra Ay’ın sağ tarafının aydınlandığı evredir. Ay bu evrede “D” harfine benzer bir şekil alır.
3. Dolunay: Ay, Dünya ile Güneş’in arasına girer. Ay’ın tamamı Güneş ışığıyla aydınlandığı için Ay parlak ve yuvarlak bir şekilde görülür.
4. Son Dördün: Dolunay’dan yaklaşık bir hafta sonra Ay’ın sol tarafının aydınlandığı evredir. Bu evrede Ay, “ters D” harfine benzer.

Ara Evreler:

Bu evreler, ana evreler arasında geçişi temsil eder.

• Hilal: Yeni Ay’dan sonra ve Son Dördün’den önce görülen, ince bir yay şeklindeki evredir. İlk hilal ters “C”, son hilal ise “C” harfine benzer.
• Şişkin Ay: İlk Dördün ile Dolunay ve Dolunay ile Son Dördün arasında görülen, yarım daireden daha büyük ama Dolunay kadar yuvarlak olmayan evredir.

Ek Bilgiler

• Ay’ın Dünya etrafındaki hareketleri, deniz ve okyanus sularında gelgit (medcezir) olayına neden olur.
• Türk bayrağındaki hilal şekli, Ay’ın son dördün ile yeni ay arasında görülen evresini temsil eder.
• Hicri takvim, Ay’ın Dünya etrafındaki hareketini temel alarak oluşturulmuştur.
• Ay’ın ilk haritasını çizen bilim insanı Ali Kuşçu‘dur.