Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi, sadece dini bilgi aktarmak değil, aynı zamanda öğrencilerin ahlaki ve sosyal becerilerini geliştirmelerine de yardımcı olan bir derstir. Bu ders, milli ve manevi değerlere sahip, vatansever ve Atatürkçü bireyler yetiştirmede önemli bir rol oynamaktadır.
Türkiye Fen Liseleri Taban Puanları için sayfamızı takip ediniz.
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ (4-8. SINIF) ÖĞRETİM PROGRAMI
Öğretim Programının Temel Felsefesi
İnsanın varoluşsal ihtiyaçlarının başında anlam arayışı gelir. Bu ihtiyacın karşılanmasında en büyük desteği geleneksel dinî kurumlar ve toplum sunmaktadır. Anlam arayışı insan için önemli bir ihtiyaç olduğu kadar önemli bir sorumluluktur. Zira anlamlı bir hayat, güçlü ve üretken bir kişilik ile toplumsal yapı için de vazgeçilmezdir. 21. yüzyılda yaşanan değişimlerin etkisiyle bireysellik ve toplumsallık arasındaki ölçütlerin anlamı zayıflamış ve ayrıca bilgiye erişimde meydana gelen değişimlere bağlı olarak da geleneksel anlam arayış yollarının etkinliği azalmıştır. İnsanoğlunun yüzleştiği yeni sosyal gerçeklik, insanı anlam arayışı konusunda yeni yöntemler geliştirmeye sevk etmiştir.
Yeni sosyal gerçeklik, insanın anlam arayışı için sınırlayıcı bir duruma işaret etmektedir. Din ve ahlak öğretimine duyulan ihtiyaç da burada ortaya çıkmaktadır. Yeni nesillerin kendilerine sunulan önermeleri etik, teolojik ve ahlaki bir perspektifle değerlendirebilme yeteneği kazanmasında din ve ahlak öğretimine önemli bir rol düşmektedir. Din ve ahlak öğretimi; bireyin millî, manevi, ahlaki, evrensel ve kültürel değerleri 21. yüzyılın gerektirdiği bilişsel, duyuşsal ve sosyal beceri setleri ile beraber edinmesini mümkün kılmaktadır.
Bu yapılırken sosyal gerçeklik dikkate alınmakta, bireyin aklına ve kalbine hitap eden yöntem ve araçlara yer verilmektedir. Bu bağlamda din ve ahlak öğretimi süreçlerinde insan kişiliğinin bütünlüklü yapısı ve kişiliği etkileyen farklı değişkenler göz önünde bulundurulmakta, bu süreçte değerlerle zenginleştirilmiş bir içerik sunulmaktadır.
Bilimsel ve teknolojik gelişmeler ile sosyal ve toplumsal değişimler, bilgi ve değer hiyerarşisinde dönüşüme sebep olabilmektedir.
Makul gerekçeler ortaya koymadan bu dönüşüme dinî ve ahlaki ilkeler üzerinden itiraz etmek, yeni kuşaklar için bir anlam ifade etmemekte; aynı zamanda dinî ve ahlaki değerlerin manevi ağırlığının azalmasına da neden olabilmektedir. Böyle bir ortamda din ve ahlak öğretimi, bireylerin bu değişim ve dönüşümü sağlıklı bir şekilde değerlendirme ve yönetme becerisi kazanabilmelerini; anlam arayışında insanın akli ve kalbî çabasını doğru bilgi ve yöntemlerle desteklemeyi amaçlamaktadır.
Eğitim sisteminin bir parçası olarak din ve ahlak öğretimi, bireye bilişsel ve duyuşsal yeteneklerini geliştirme ve sunulan önermeleri analiz edebilme becerisi kazandırmaktadır. Bu sayede birey, karşılaştığı önermelerde tutarlılığı ve geçerliliği araştırma; bu araştırmanın sonuçlarına göre de bir duruş geliştirebilme imkânına kavuşacaktır. Böylece birey, kendisine sunulan önermelerde tutarlılığı ve geçerliliği arama ve sorgulama eğilimi kazanacaktır.
Din ve ahlak öğretimi süreçlerinde üst düzey bilişsel becerileri geliştirmeyi amaçlayan eğitimsel yaklaşımlara yer verilmesi, bireyin kendine sunulan her türlü önerme karşısında tutarlılığı fark etmesini sağlayacak yetenekler geliştirmesini mümkün kılmaktadır. Bu nedenle din ve ahlak öğretimi süreçlerinde insanı merkeze alan, beceri temelli, probleme dayalı, proje tabanlı ve anlamlı öğrenme modellerine dayanan bir öğretim programı tasarlanmıştır.
Eğitim öğretim süreçlerinde bu yaklaşımlar, “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli”nde öngörülen kavramsal beceriler, sosyal duygusal öğrenme becerileri, eğilimler ve alan becerileri ile desteklenmektedir. Böylelikle temel kaynaklardan faydalanarak dinin ve ahlakın yaşanan bir gerçeklik olarak öğrenilmesi, anlaşılması ve yorumlanması, din ve ahlak öğretimini bireyin kişilik gelişimine ve anlam arayışına katkı sunan bir faaliyete dönüştürmektedir.
Eğitimin ve insan kişiliğinin bütünlüklü yapısı, din ve ahlak öğretiminde öğrencinin beceri gelişiminin bütüncül bir anlayışla ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Birey, öğrenme alanlarının birinde edindiği becerileri başka bir alana transfer etme eğiliminde olduğu gibi hayata bakışta epistemik bir bütünlüğe de ihtiyaç duymaktadır. Bu anlamda din ve ahlak öğretimi, bireye sunduğu kavramsal çerçevenin yaşanan gerçeklik ile ilişkisine ve hayata transfer edilebilirliğine özen göstermektedir.
Örneğin adalet kavramının öğretimi için terazi simgesi hâlâ geçerli olsa da günümüzde sosyal adalete dair kullanılan kavram, görsel ve materyaller vb. daha anlamlı hâle gelmiştir. Bunun için din ve ahlak öğretiminde olgusal gerçekliğin bilgisini teolojik bilgi ile bütünleştiren ve bunu analitik bir yöntemle çözümleyen anlamlı bir öğrenme süreci tasarlanmıştır.
Sağlıklı bir kişilik için duyguların ve duyguların idaresine ilişkin yeteneklerin önemi, her alanda fark edilmektedir. “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli”, sosyal duygusal beceriler (öz farkındalık/kendini tanıma, öz düzenleme/kendini düzenleme ve öz yansıtma/kendine uyarlama vb.) ve benlik eğilimleri (merak, azim ve kararlılık, öz güven vb.) gibi duygusal gelişim öğelerini eğitim sisteminin temel unsurları arasında saymaktadır. İnsan kişiliğinin en güçlü yönlerinden ve dinî yaşantının temel bileşenlerinden birisinin duygu olduğu gerçeği, din ve ahlak öğretimi süreçlerinde bu alanların birlikte değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır.
Din ve ahlak öğretimi, bireyin duygularını tanıma ve onları yönetme yeterliliği kazanmasına katkıda bulunarak iradesinin güçlendirilmesini desteklemektedir. Bu bakımdan bahsi geçen ilkelere göre geliştirilen Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı, duygusal becerilerin eğitim yoluyla geliştirilmesine önem atfetmektedir.
Din ve ahlak öğretimi süreçlerinde bireyin bilişsel ve duyuşsal yeteneklerini geliştirebilmek için aklı ikna edecek, kalbi mutmain kılacak yöntem, araç ve imkânlara önem verilmektedir. Bu nedenle Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı, din ve ahlak öğretiminde bireye tutarlı ve geçerli temellendirmelerle desteklenmiş güvenli öğrenme ortamları sunmaktadır. Öğretim programı, öncelikle her bir insanı bir özne olarak gören ve bu noktadan hareketle tüm eğitim süreçlerini onun anlam arayışını desteklemek üzerine kurgulayan bir yaklaşımla hareket etmektedir.
Eğitim sistemi içinde din ve ahlak öğretimi; sağlıklı, iradeli, sorgulayıcı, üretken, bilge, cesaretli, merhametli, vatansever, estetik duyarlılığa sahip ve ahlaklı bireylerin yetiştirilmesinde önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Bunun yanı sıra sosyal, kültürel, ahlaki ve hukuki temellere dayanan din ve ahlak öğretimi, değerler ile zenginleştirilmiş içeriğiyle toplumsal uyuma katkıda bulunmaktadır. Bireyin içinde yaşadığı ve ilişki içinde olduğu toplumların inanç, kültür ve değer yargılarına yönelik yapıcı bir anlayış geliştirebilmesi ancak nesnel bir din ve ahlak öğretimi ile mümkündür.
Bu bağlamda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı bireyin özgünlük ve özgürlüğünü gözeten bir toplumsal bilinç geliştirmesine katkı sunmaktadır. Eğitim hakkı ile din ve inanç özgürlüğünü temel insani ve hukuki haklar olarak değerlendiren bu anlayış, hakkın kullanımı noktasında ahlaki eylemi vazgeçilmez kabul etmektedir. Bu bağlamda ulusal ve uluslararası hukukta tanınan hakların eğitim alanında kullanımına dair ilkelere riayet, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı’nın öncelikleri arasında yer almaktadır.
Öğretim Programının Temel Yaklaşımı 1.1.2.1. Eğitim Bilimsel Yaklaşım
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı’nın felsefesinde ortaya konulduğu üzere günümüzde bilgiye sahip olmanın ötesinde bilginin bireysel ve toplumsal hayattaki işlevselliği, transfer edilebilirliği ve sürdürülebilirliği önemli hâle gelmiştir. Bu doğrultuda eğitim bilimleri alanındaki arayışlar; insanı merkeze alan, beceri temelli, probleme dayalı, proje tabanlı ve anlamlı öğrenme gibi yaklaşım ve modellerin geliştirilmesini sağlamıştır.
Din ve ahlak öğretimi, tecrübe edilen sosyal ve epistemik değişimi ve mevcut pedagojik birikimi dikkate alarak bireyin ihtiyacını karşılayacak bir anlayış sunmaktadır. Bu bağlamda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı, “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli” kapsamında ortaya konulan vizyona uygun olarak hazırlanmıştır.
Din ve ahlak öğretiminin en önemli hedeflerinden biri, söylem ile eylem arasındaki tutarlılığa dayalı kişilik bütünlüğünü sağlamaktır. Beceri temelli eğitim, bu kişilik bütünlüğü için önemli imkânlar sunmaktadır. Bu anlayış, eğitimi belli bir bilgi kümesinin aktarımı olarak sınırlandırmamakta; bilgiye ulaşma, onu yeni durumlara uyarlama ve kullanma esnekliği sağlayan becerileri içermektedir. Beceri temelli eğitim bilgi, duygu ve davranış arasındaki uyuma odaklanarak öğrencileri sahip olduğu teorik bilgileri kullanma ve yeni durumlara uyarlama konusunda desteklemektedir. Bu bakımdan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı, din ve ahlak hakkındaki teorik bilgileri kendi hayatı için nasıl anlamlı hâle getireceği konusunda bireye rehberlik etmektedir.
Bu amacı gerçekleştirmek üzere Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı, dinî ve ahlaki konularda bireyin dikkatini üst düzey düşünme becerilerine (bilişsel öz düzenleme, analitik düşünme, eleştirel düşünme, empatik düşünme vb.), duygusal becerilere (öz denetim, duygusal öz düzenleme, empati ve iç gözlem vb.) ve sosyal becerilere (girişimcilik, liderlik ve etkili iletişim vb.) çekmektedir. Diğer yandan da eğitim öğretim süreçlerinde “Erdem-Değer-Eylem” yaklaşımı ile bilgi, duygu ve davranış bütünlüğüne ulaşmak istenmektedir.
Din ve ahlak öğretimi bireyin kabiliyetleri ile inanç ve değer dünyasına dair bir farkındalıkla işe başlamaktadır. Bu farkındalık, pedagojik ve hukuki açıdan bireyin özgürlük ve özgünlüğünü esas alan etik sorumluluğu içermektedir.
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı, anlamlı öğrenmenin gerçekleşmesi için bilgiyi sunarken yaşanan gerçekliğin ve öğrencinin çağrışım dünyasının dikkate alınması gerektiğini ifade eder. Bu amaçla öğretim programında öğrenciye bilgiyi zihninde yapılandırmak ve yeni durumlara transfer etmek üzere sorgulama, tartışma, uygulama planına dönüştürme ve kullanma imkânı sunulur. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı, bireyin inanç ve değer alanı ile dinî hayat deneyimlerini dikkate alan bir din ve ahlak öğretimini mümkün kılmaktadır.
Bireyin deneyimlerini dikkate alan bir öğretim yaşantısı, bireyde anlamlı öğrenmeler oluşturur ve kişiliğin bütüncül gelişimine katkıda bulunur.
Din Bilimsel Yaklaşım
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı, din ve inançların öğretiminde “dinden öğrenme” ve “din hakkında öğrenme” yaklaşımlarının ilkelerini temel alan bir anlayışla geliştirilmiştir. Bu kapsamda öğrencilerin nesnel, betimsel ve analitik bir anlayışla hem kendi dinlerine ait yorum farklılıklarını hem de farklı dinleri, inançları ve dünya görüşlerini tanımaları amaçlanmıştır. Aynı şekilde din ve ahlak konuları üzerinde düşünmeleri ve tartışmaları teşvik edilerek öğrencilerin içinde yaşadıkları toplumu ve dünyayı daha iyi anlamaları, öğretim programının amaçlarından biridir.
Bunun yanında öğrencilerin din, ahlak ve değerler hakkında elde edecekleri bilgi, beceriler ile dinî, ahlaki kavramları anlama, yorumlama becerisi ve dinî okuryazarlık kazanmaları böylece kendi ahlaki ve manevi gelişimlerine katkı sağlamaları hedeflenmiştir.
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı’nda, din ve inançların öğretiminde bilimsel bir yaklaşımla disiplinler arası bakış açısı esas alınmıştır. Din, inanç ve ahlakla ilgili konuların anlaşılması ve yorumlanmasına katkıda bulunmak üzere hem din bilimlerinden hem de eğitim bilimleri ile sosyal ve beşerî bilimlerin bilgi birikiminden istifade edilmiştir. Öğretim programı, İslam dini ve diğer dinleri betimleyici yaklaşımla öğretime konu etmeyi amaçlamıştır.
İslam dininin öğretimi, Kur’an ve sünnetin ortaya koyduğu temel ilkeler çerçevesinde yapılandırılmıştır. İslam düşüncesinde ortaya çıkan yorumlar, bilimsel bir metotla ve mezhepler üstü bir yaklaşımla ele alınmıştır. Yaşayan dünya dinleri, nesnel bir metotla, dinler açılımlı ve olgusal bir yaklaşımla öğretime konu edilmiştir. Bunun yanında, öğretim programının geliştirilmesi sürecinde programın amaçları, öğrenme çıktıları ve içerik çerçevesi belirlenirken eğitim bilimlerinden; din ve inanç olgusunun bireysel, toplumsal, tarihsel, kültürel, yerel ve evrensel yansımalarının sunumunda din bilimleri ile sosyal ve beşeri bilimlerden faydalanılmıştır.
Öğretim Programının Vizyonu
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı’nın vizyonu, dinin hayatı anlamlandırmadaki rolünü fark eden; millî, manevi ve ahlaki değerleri benimseyen; dinler ve inançlar hakkında doğru bilgi sahibi; farklılıklarla bir arada yaşama becerisi kazanmış bireyler yetiştirmektir.
Öğretim Programının Özel Amaçları
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. Sınıf) Öğretim Programı ile 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
(1) İslam hakkında doğru bilgi edineceği yolları ve kaynakları belirlemeleri
(2) İslam’ın temel inanç, ibadet ve ahlak esaslarını kavramaları
(3) İnanç ve ibadetlerin davranışları güzelleştirmedeki etkisi hakkında çıkarımda bulunmaları
(4) Hz. Muhammed’in (sav) hayatını tanımaları
(5) Hz. Muhammed’in (sav) örnek ahlakını kendi hayatına yansıtmaları
(6) Kur’an-ı Kerim’in temel özelliklerini ve Müslümanlar için değerini fark etmeleri
(7) Belirlenen dua ve surelerin muhtevasını yorumlamaları
(8) Ahlaki değerleri davranışlarına yansıtmaları
(9) Millî, dinî ve ahlaki değerler ve kavramlar hakkında temel düzeyde çıkarımlar yapmaları
(10) Çevresindeki dinî yorum ve deneyimlerin farkında olmaları
(11) Farklı dinleri, inançları ve dinî yorumları tanımaları ve bunlara saygı duymaları
(12) Müslümanların bilim, kültür ve medeniyet alanına sundukları katkıyı değerlendirmeleri
(13) Dinin sosyal hayat, kültür ve medeniyet unsurları üzerindeki etkilerini gözlemlemeleri amaçlanmaktadır.
Millî Eğitim Bakanlığı: https://meb.gov.tr
