Sosyal bilgiler dersi bu öğrenme alanında öğrencilerin; temel düzeyde harita kullanma becerilerini geliştirmeleri, insanın yaşadığı yerin doğal çevre unsurlarından nasıl etkilendiğine ve doğal çevreyi nasıl etkilediğine yönelik farkındalık kazanmaları, yakın çevrelerinde yaşanan ve yaşanma olasılığı bulunan afetlere ilişkin verilen kaynakları incelemeleri ve bu afetlerin olası etkilerini azaltmak için evde aileleriyle alabilecekleri önlemlere yönelik ürün oluşturmaları amaçlanmaktadır.
Türkiye Fen Liseleri Taban Puanları için sayfamızı takip ediniz.

4. Sınıf Sosyal Bilgiler
2. ÖĞRENME ALANI: EVİMİZ DÜNYA
Öğretme-Öğrenme Uygulamaları
SB.4.2.1
Öğrencilerde merak uyandırmak amacıyla “Dünya’nın tamamını ya da bir kısmını hiç küçültmeden -özgün hâliyle- bir kâğıda aktarmak mümkün müdür?” sorusu sorulur (E1.1). Geniş alanların konumunu bulmak için krokilerin yeterli olmadığı, farklı araçlara ihtiyaç duyulduğu sonucuna ulaşılır. Öğretmen tarafından sırayla harita başlıkları (şehir haritası, Türkiye haritası ve Dünya haritası) tahtaya yazılarak bu haritalar yoluyla hangi bilgilere ulaşılacağı sorulur. Navigasyon uygulamaları, uydu görüntüleri, 3D uygulamalar, dijital haritalar (OB2) veya renkli atlaslar gibi farklı kaynaklardan faydalanılır. Haritalar öğrencilere gösterilerek “Bu haritanın başlığı nedir?”, “Bu haritada neler görüyorsunuz?”, gibi sorular sorularak öğrencilerin haritayı keşfetmeleri sağlanır (E1.1). İkişerli gruplara ayrılan öğrencilere farklı harita türlerini içeren çalışma yaprakları verilir (SDB2.2).
Öğrencilere haritada yer alan renk, sayı veya şekillerin neyi ifade ettiği sorulur (OB4). Öğrencilerden gelen cevaplar doğrultusunda temel düzeyde harita türleri (siyasi, fizikî haritalar ve şehir haritaları) ve harita üzerindeki semboller ve renkler hakkında bilgilendirme yapılır. Öğrencilere yakın çevresiyle ilgili bir dilsiz harita verilir. Öğrencilerden bu dilsiz haritayı uygun sembol ve renkler kullanarak doldurmaları, haritanın alt kısmına bu sembollerin ve renklerin ne anlama geldiğini (örneğin çemberin parkı temsil etmesi, kare şeklinin evleri temsil etmesi vb.) yazmaları istenir. Böylece haritalarda yer alan harita anahtarını kendi çalışmaları aracılığıyla fark etmeleri sağlanır (SDB1.1).
Sınıfa getirilen küre veya harita üzerinde oyunlar oynatılır. Örneğin küre üzerinde “Hangisi Daha Uzak?” oyunu oynatılabilir. Bu oyunda öğrencilerden küre üzerinde bulundukları yer ile gitmek istedikleri yer arasındaki mesafeyi iplerle göstermeleri istenebilir. Bunun dışında öğrencilerin harita bilgilerini kullanabilecekleri oryantiring oyunlarına yer verilebilir (E2.5).
Harita tanımaya yönelik etkinliklerden sonra öğrencilerden Türkiye haritasında yaşadığı yeri, ülkemizin başkentini ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni göstermeleri istenir. Öğrencilerden harita üzerinde yer alan farklı şehirleri ana ve ara yönler aracılığıyla tarif etmesi, dünya haritası veya küre üzerinde Türkiye’nin konumunu bulması istenerek ülkemizin sınırlarını tanıması beklenir. Öğrencilerden dijital ortamda harita ve pusula kullanarak yakın çevresinde belirlediği noktaları göstermeleri istenir (OB2.). Etkinlik süresince vatanseverlik ve millî bilinç odaklı açıklamalarda bulunulur (D19.1). Değerlendirme amacıyla öğrencilere harita üzerinde konum ve yön bulmalarını gerektirecek soruların yer aldığı çalışma yaprakları kullanılabilir.
SB.4.2.2
Öğretmen tarafından doğal çevre unsuru olan ve olmayan görseller karışık bir şekilde sunulur (OB4). Öğrencilerden bu görsellerden hangilerinin doğada kendiliğinden var olan varlıklar olduğunu belirlemeleri istenir. Görsellerden hareketle öğrencilere doğal çevre unsuru kavramı açıklanır. Yakın çevrelerindeki gözlemlerinden yola çıkarak köprü kurmada oluşturulan listedeki varlıklardan doğal çevre unsuru olanları belirlemeleri istenir. Öğrencilere oluşturdukları listede yer almayan diğer doğal çevre unsurlarının neler olabileceğine ilişkin fikirleri sorulur.
Öğrencilerle yakın çevresinin yeryüzü şekillerini ve hava koşullarını yansıtan yazılı, görsel veya dijital kaynaklar paylaşılır (OB1, OB2, OB4). Bu kaynaklara dayalı sorular sorularak in- san-doğa etkileşimine ilişkin farkındalık oluşturulur. Öğrencilere insan-doğa etkileşimini içeren durum cümleleri sunulur. Cümleler belirlenirken temizlik ve duyarlılık değerleri temel alınarak çevreyi temiz tutma (D18.2), doğayı ve canlıları koruma, ağaç sevgisi (D5.2) gibi insanın doğaya olumlu etkilerine değinilir.
Doğanın insana etkileri ile ilgili olan cümlelerde ise hava koşulları ve yeryüzü şekillerinden bahsedilir. Öğrencilerden sunulan cümlelerdeki durumları insanın doğaya etkileri ve doğanın insana etkileri şeklinde gruplandırmaları beklenir (KB3.1). Gruplandırma sırasında sınıf içi oyunlardan yararlanılabilir (E2.5). Doğayı ve canlıları korumanın önemi vurgulanır
(D9.3). Öğretmen tarafından suyu, besin kaynaklarının ve havayı temiz tutmanın sağlığımız için önemli olduğu açıklanır (D13.4). Öğrencilerden bu konuyla ilgili performans görevi olarak yazılmış hayali bir kitabın kapağını kendi beğenilerini yansıtacak şekilde tasarlamaları (D7.3) ve kitabı tanıtan kısa bir yazı yazmaları istenir (E3.3). Hazırlanan kitap kapakları ve tanıtım yazıları bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.
SB.4.2.3
Yaşanılan yerde geçmişten günümüze gerçekleşen deprem, çığ, heyelan, sel, orman yangınları vb. afetlere ilişkin öğrencilerin düzeyine uygun bilgi kaynakları paylaşılır. Sınıfa getirilen bilgi kaynakları incelenerek öğrencilerden yakın çevresinde yaşanan afetlere ilişkin bilgi edinmeleri ve çıkarım yapmaları beklenir (OB1).
Afetlerin etkilerini azaltmak için neler yapılabileceği üzerine bir sınıf tartışması başlatılır. Afetlerin etkilerini azaltmanın en temel unsurlarından birisinin doğayı tanımak ve doğa-in- san etkileşimini anlamak olduğu vurgulanarak insanların alması gereken sorumluluklar üzerinde durulur. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının (AFAD) hazırladığı raporlardan da yararlanılarak afetlere hazırlıklı olmanın önemi üzerinde durulur. Afetlerin etkilerinden korunmak için yaşanılan yerin afetlere nasıl hazırlıklı hale getirilebileceğine ilişkin öğrencilerin fikirleri alınır. Afet hazırlıklarına yönelik örnekler incelenerek öğrencilerin duyarlılık değeri bağlamında afet bilinci geliştirmeleri desteklenir (D5.3). Daha sonra öğrencilerden afet öncesi, sırası ve sonrası yapılması gerekenlere ilişkin acil durum aile planı hazırlamaları istenir (E2.2). Afet ve acil durum aile planında toplanma alanının kararlaştırılması, acil durumda bilgi verilecek kişilerin belirlenmesi gibi bilgilerin yer alması istenir.
Öğrenciler hazırladıkları planı arkadaşlarıyla ve yakın çevreleri ile paylaşırlar. Hazırlanan planlar öğretmen tarafından bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.
ÖĞRENME ÇIKTILARI VE SÜREÇ BİLEŞENLERİ
SB.4.2.1. Konum ve yön bulurken haritaları kullanabilme
a) Haritanın başlığının ne anlama geldiğini ifade eder.
b) Harita üzerindeki renkleri, kenar bilgilerini ve harita kenar bilgilerindeki sembolleri tespit eder.
c) Yakın çevresini ve ülkesini tarif etmek için konum bilgisini, ara ve ana yönleri kullanır.
SB.4.2.2. Yakın çevresinden hareketle doğa ve insan etkileşimini çözümleyebilme
a) Yakın çevresindeki doğal çevre unsurlarını belirler.
b) Yakın çevresindeki doğal çevre unsurları ile insanlar arasındaki ilişkileri belirler. SB.4.2.3. Afetlerin etkilerini azaltma konusunda yapılabileceklere ilişkin oluşturduğu
ürünü paylaşabilme
a) Kendisine sunulan kaynaklara dayanarak geçmişten günümüze yakın çevresinde gerçekleşen deprem, çığ, heyelan, sel, orman yangınları vb. afetlere yönelik çıka¬rım yapar.
b) Yakın çevresinde gerçekleşebilecek deprem, çığ, heyelan, sel, orman yangınları vb. afetlerin etkilerini azaltmak için yapılabilecekleri yansıtan bir ürün oluşturur.
c) Yakın çevresinde gerçekleşebilecek deprem, çığ, heyelan, sel, orman yangınları vb. afetlerin etkilerini azaltmak için yapılabileceklere ilişkin oluşturduğu ürünü paylaşır.
İÇERİK ÇERÇEVESİ
Temel Harita Bilgisi ve Harita Türleri Doğa-İnsan Etkileşimi Afetlerin Etkilerinin Azaltılması
Anahtar Kavramlar doğal çevre unsuru, harita, harita anahtarı, navigasyon
Millî Eğitim Bakanlığı: https://meb.gov.tr