Kimya, ölçülebilir ve gözlemlenebilir verilere dayanan bir bilimdir. Kimyanın temel yasaları, yapılan deneyler sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu yasalar, kimyasal tepkimelerde maddenin nasıl davrandığını açıklar.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
- Kütlenin Korunumu Kanunu
Kim Tarafından Bulundu? Antoine Lavoisier (Antuan Lavuazye)
Deney:
- Lavoisier, kapalı bir kapta kalay (Sn) ve oksijen (O₂) gazını ısıttı.
- Kalay oksit (SnO) oluştu, ancak kabın toplam kütlesi değişmedi.
Kanunun Özeti:
“Kimyasal bir tepkimede, tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamı, ürünlerin kütleleri toplamına eşittir.”
Örnek:
Sn (k)+12O2(g)→SnO (k)Sn (k)+21O2(g)→SnO (k)
- Girenler: 238 g (Sn) + 32 g (O₂) = 270 g
- Ürün: 270 g (SnO)
Önemli Noktalar:
- Fiziksel olaylarda (erime, donma, çözünme) da kütle korunur.
- Kapalı sistemlerde geçerlidir.
- Sabit Oranlar Kanunu (Proust Yasası)
Kim Tarafından Bulundu? Joseph Proust
Kanunun Özeti:
“Bir bileşik, hangi yolla elde edilirse edilsin, bileşenlerinin kütlece birleşme oranı sabittir.”
Örnek:
H2(g)+O2(g)→H2O (g)H2(g)+O2(g)→H2O (g)
- 2 g H₂ + 16 g O₂ → 18 g H₂O
- Kütlece oran: mHmO=216=18mOmH=162=81
Örnek Soru:
- CO₂ bileşiğinde 12 gram C, 32 gram O ile birleşiyor.
- 128 gram O ile kaç gram C birleşir?
Çözüm:
1232=x128⇒x=48 gram C3212=128x⇒x=48 gram C
- Katlı Oranlar Kanunu (Dalton Yasası)
Kim Tarafından Bulundu? John Dalton
Kanunun Özeti:
“İki element birden fazla bileşik oluşturuyorsa, birinin sabit miktarına karşılık diğerinin değişen miktarları arasında küçük ve tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır.”
Örnek:
- CO (Karbonmonoksit): 1 C + 1 O
- CO₂ (Karbondioksit): 1 C + 2 O
- Oksijenler arası oran: 1221
Uygulanabilmesi İçin:
- İki element birden fazla bileşik oluşturmalı.
- Bileşiklerin formülleri farklı olmalı.
Örnek Soru:
Hangi bileşik çiftlerine katlı oran uygulanır?
- NO ve N₂O → Uygulanır (N ve O farklı oranlarda)
- H₂SO₄ ve H₂SO₃ → Uygulanmaz (3 element var)
- Birleşen Hacim Oranları Yasası (Gay-Lussac Yasası)
Kim Tarafından Bulundu? Joseph Gay-Lussac
Kanunun Özeti:
“Aynı sıcaklık ve basınçta gazlar, hacimleriyle orantılı olarak birleşir.”
Örnek:
2H2(g)+O2(g)→2H2O (g)2H2(g)+O2(g)→2H2O (g)
- 2 L H₂ + 1 L O₂ → 2 L H₂O
Avogadro’nun Katkısı:
- Gazların eşit hacimlerinde eşit sayıda molekül bulunur.
- Sabit Hacim Oranları Yasası
Özet:
- Gaz reaksiyonlarında, giren ve çıkan gazların hacimleri arasında basit bir oran vardır.
- Mol sayısı ile hacim doğru orantılıdır.
Örnek:
N2(g)+3H2(g)→2NH3(g)N2(g)+3H2(g)→2NH3(g)
- 1 L N₂ + 3 L H₂ → 2 L NH₃
Sonuç:
Kimyanın temel yasaları, kimyasal tepkimelerin nasıl gerçekleştiğini açıklar. Bu yasalar:
- Kütlenin korunumu (Lavoisier)
- Sabit oranlar (Proust)
- Katlı oranlar (Dalton)
- Birleşen hacim oranları (Gay-Lussac)
- Sabit hacim oranları
TYT-AYT-YKS’de sıkça soru gelmektedir. Örnek sorular çözerek pekiştirmeyi unutmayın!