GAZLAR – KİMYA KONU ANLATIMI TYT/AYT/YKS Düzeyi

1. GAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Tanım: Tanecikleri arasında boşluk fazla olduğu için sıkıştırılabilir, bulundukları kabın hacmini ve şeklini alırlar.
• Hareket: Sürekli, doğrusal ve rastgele (Brown hareketi).
• Basınç: Kabın çeperlerine çarparak basınç uygularlar.

Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.

Önemli Özellikler:
Homojen dağılır.
Yoğunlukları düşüktür.
Sıcaklık arttıkça kinetik enerjileri artar.

 

2. GAZ YASALARI
3. A) Boyle Yasası (P-V İlişkisi)

• Sabit sıcaklık ve mol sayısında: Basınç ile hacim ters orantılıdır.

P1⋅V1=P2⋅V2P1​⋅V1​=P2​⋅V2​

Örnek: Balon sıkıştırıldığında hacmi küçülür, basıncı artar.

1. B) Charles Yasası (V-T İlişkisi)

• Sabit basınç ve mol sayısında: Hacim ile mutlak sıcaklık (Kelvin) doğru orantılıdır.

V1T1=V2T2T1​V1​​=T2​V2​​

Not: T(K)=273+°CT(K)=273+°C

1. C) Gay-Lussac Yasası (P-T İlişkisi)

• Sabit hacim ve mol sayısında: Basınç ile mutlak sıcaklık doğru orantılıdır.

P1T1=P2T2T1​P1​​=T2​P2​​

1. D) Avogadro Yasası (V-n İlişkisi)

• Sabit sıcaklık ve basınçta: Hacim ile mol sayısı doğru orantılıdır.
  • 1 mol gaz = 22,4 L (STP: 0°C, 1 atm).

1. E) İdeal Gaz Denklemi

P⋅V=n⋅R⋅TP⋅V=n⋅R⋅T

• R (Gaz sabiti): 0,082 L·atm/mol·K
• Hesaplamalarda sıcaklık mutlaka Kelvin (K) cinsinden yazılır!

 

3. GAZLARDA KİNETİK TEORİ

• Gaz tanecikleri:
  • Sürekli hareket halinde ve çarpışır.
  • Aralarında çekim kuvveti yok (ideal gazlarda).
  • Kinetik enerjileri sıcaklıkla doğru orantılıdır.
• Difüzyon: Gazların birbiri içinde yayılması (Örn: Parfüm kokusu).
• Efüzyon: Gazın delikten yayılması (Örn: Balonun sönmesi).

Hız Formülü:

vrms=3RTMvrms​=M3RT​​

• MM: Mol kütlesi (g/mol). Hafif gazlar daha hızlı hareket eder!

 

4. GAZ KARIŞIMLARI ve KISMI BASINÇ

• Dalton Yasası: Bir gaz karışımının toplam basıncı, gazların kısmi basınçları toplamına eşittir.

Ptoplam=P1+P2+P3+…Ptoplam​=P1​+P2​+P3​+…

• Mol Kesri (XX):

XA=nAntoplam⇒PA=XA⋅PtoplamXA​=ntoplam​nA​​⇒PA​=XA​⋅Ptoplam​

Örnek:
Havada O2O2​’nin mol kesri ≈ 0,21’dir. 1 atm basınçta PO2=0,21PO2​​=0,21 atm.

 

5. İDEAL GAZ vs GERÇEK GAZ

Özellik	İdeal Gaz	Gerçek Gaz
Tanecik Hacmi	İhmal edilir.	Düşük sıcaklıkta önemli.
Çekim Kuvveti	Yok.	Yüksek basınçta etkili.
Şartlar	Yüksek TT, düşük PP.	Düşük TT, yüksek PP.

 

Örnek: CO2CO2​, NH3NH3​ gibi polar moleküller gerçek gaz davranışı gösterir.

 

6. PRATİK BİLGİLER ve SORU ÇÖZÜM TÜYOLARI

• STP (Standart Sıcaklık-Basınç): 0°C (273 K), 1 atm → 1 mol gaz = 22,4 L.
• Sıcaklık birimleri:
  • K=°C+273K=°C+273
  • °F=1,8⋅°C+32°F=1,8⋅°C+32
• Hafif gazlar (H₂, He) daha hızlı yayılır.

 Örnek Soru:
“2 mol gaz 10 L hacim kaplıyor. Basınç 2 atm ise sıcaklık kaç K’dir? (R=0,082)”
Çözüm:

T=P⋅Vn⋅R=2⋅102⋅0,082≈122 KT=n⋅RP⋅V​=2⋅0,0822⋅10​≈122K

 

 Çalışma Önerisi:

• Gaz yasalarını grafiklerle (P-V, V-T) pekiştirin.
• Birimlere dikkat! (L, atm, K, mol).