Temel Kavramlar
a) Hareket Nedir?
- Bir cismin referans noktasına göre konumunun zamanla değişmesidir.
- Örnek: Yolda ilerleyen bir araba, hareket eden bir asansör.
b) Yörünge
- Cismin hareketi sırasında izlediği yolun şekli.
- Doğrusal Hareket: Düz bir çizgide ilerleme (örn: rayda giden tren).
- Dairesel Hareket: Çembersel yol (örn: dönen pervaneler).
c) Konum ve Yer Değiştirme
- Konum (X): Cismin başlangıç noktasına göre bulunduğu yer (vektörel).
- Yer Değiştirme (ΔX): İlk ve son konum arasındaki en kısa vektörel mesafe.
- Formül: ΔX=Xson−XilkΔX=Xson−Xilk
- Örnek: 10m doğuya, 5m batıya giden bir cisim için ΔX = +5m (doğu).
d) Alınan Yol vs. Yer Değiştirme
- Alınan Yol: Toplam kat edilen mesafe (skaler).
- Sürat: Alınan yol / Zaman (skaler).
Hız ve İvme
a) Hız (v)
- Birim zamandaki yer değiştirme (vektörel).
- Formül: v=ΔXΔtv=ΔtΔX
- Birimi: m/s
b) İvme (a)
- Hızın zamanla değişim oranı (vektörel).
- Formül: a=ΔvΔta=ΔtΔv
- Birimi: m/s²
- Pozitif ivme: Hızlanma, Negatif ivme: Yavaşlama.
Doğrusal Hareket Çeşitleri
a) Düzgün Doğrusal Hareket
- Sabit hızlı hareket (ivme = 0).
- Formüller:
- Konum-Zaman: X=v⋅tX=v⋅t
- Grafikler:
- Konum-Zaman: Doğrusal artan/azalan.
- Hız-Zaman: Yatay çizgi.
b) Düzgün Değişen Doğrusal Hareket
- Sabit ivmeli hareket (hız düzgün artar/azalır).
- Formüller:
- Hız-Zaman: v=v0+a⋅tv=v0+a⋅t
- Konum-Zaman: X=v0⋅t+12a⋅t2X=v0⋅t+21a⋅t2
- Grafikler:
- Hız-Zaman: Eğimli doğru (eğim = ivme).
- Konum-Zaman: Parabolik.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Eğim Kavramı
- Grafiklerde eğim, bize önemli fiziksel büyüklükleri verir:
- Konum-Zaman Grafiği Eğimi: Hız.
- Hız-Zaman Grafiği Eğimi: İvme.
- Örnek: Hız-zaman grafiğinde dik bir eğim, büyük ivme demektir.
Önemli Uyarılar!
- Yer değiştirme ≠ Alınan yol (Vektörel vs. Skaler).
- Düzgün harekette ivme sıfır, hız sabittir.
- İvme sabitse, hız her saniye a kadar artar/azalır.
Örnek Soru:
Bir araç 20 m/s hızla hareket ederken 5 m/s² ivmeyle hızlanıyor. 3 saniye sonra hızı kaç m/s olur?
Çözüm:
v=v0+a⋅t=20+5⋅3=35 m/sv=v0+a⋅t=20+5⋅3=35m/s.
Pratik Bilgi:
- Hareket problemlerinde grafik çizmek, formülleri anlamayı kolaylaştırır!
- TYT/AYT’de konum-hız-ivme grafikleri sık sorulur.
Başarılar dileriz!