- MIKNATIS VE MANYETİK ALAN
Mıknatıs Nedir?
- Tanım: Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çekebilen cisimlerdir.
- Kutuplar: Her mıknatısın kuzey (N) ve güney (S) olmak üzere iki kutbu vardır.
- Aynı kutuplar iter (N-N veya S-S), zıt kutuplar çeker (N-S).
- Kutupların çekim kuvveti uçlarda en fazladır.
Manyetik Alan Nedir?
- Mıknatısın çevresinde oluşturduğu, manyetik kuvvetin etkili olduğu bölgedir.
- Görselleştirme: Manyetik alan çizgileri ile modellenir.
- Çizgiler N kutbundan S kutbuna doğru uzanır.
- Çizgilerin sık olduğu yerlerde manyetik alan şiddetli, seyrek olduğu yerlerde zayıftır.
Örnek:
- Pusula iğnesi, manyetik alan çizgilerine paralel yönelir.
- Demir tozları mıknatıs çevresinde çizgisel desenler oluşturur.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
- MANYETİK GEÇİRGENLİK VE MADDE TÜRLERİ
Maddeler, manyetik alana tepkilerine göre 3’e ayrılır:
| Madde Türü | Özellikler | Örnekler |
| Diyamanyetik | Zayıf itici özellik. Alan çizgilerini seyreltir. | Bakır, gümüş, bizmut |
| Paramanyetik | Zayıf çekici özellik. Alan çizgilerini hafif sıklaştırır. | Alüminyum, oksijen, hava |
| Ferromanyetik | Kuvvetli çekici özellik. Kalıcı mıknatıslanabilir. | Demir, nikel, kobalt |
- AKIM VE MANYETİK ALAN (ELEKTROMANYETİZMA)
- Elektromıknatıs: Üzerinden akım geçen iletken tel, çevresinde manyetik alan oluşturur.
- Sağ El Kuralı: Başparmak akım yönünü (+, →), diğer parmaklar manyetik alan çizgilerini gösterir.
Etkiyi Artıran Faktörler:
- Akım şiddeti artarsa → Manyetik alan artar.
- Telden uzaklaştıkça → Manyetik alan azalır.
- Ortamın manyetik geçirgenliği (ferromanyetik ortamda alan güçlüdür).
Uygulama Örneği:
- Elektromıknatıslar, kapı zillerinde ve MR cihazlarında kullanılır.
- ÖNEMLİ KAVRAMLAR
- Manyetik Kuvvet: Temas gerektirmeyen bir kuvvettir (tıpkı yer çekimi gibi).
- Düzgün Manyetik Alan: Alan çizgileri paralel ve eşit aralıklıdır (örneğin, bir solenoid içi).
ÇALIŞMA SORULARI
- Bir mıknatısın kutupları arasındaki manyetik alan çizgileri nasıl yönelir?
- Paramanyetik ve ferromanyetik maddelerin farkı nedir?
- Akım geçen bir telin manyetik alanı hangi kural ile bulunur?
Cevaplar:
- N → S yönünde.
- Ferromanyetik maddeler kalıcı mıknatıslanır, paramanyetikler geçici.
- Sağ el kuralı.
Not: Manyetizma, elektrik konularıyla bağlantılı olduğundan Elektromanyetizma ünitesinde de karşınıza çıkacaktır. TYT-AYT’de deney sorularına dikkat edin!
İpuçları:
- Manyetik alan çizgileri asla kesişmez.
- Dünya’nın manyetik alanı pusulanın çalışma prensibidir.