Fen Bilimleri Işığın Yayılması ve Yansıması

Işığın Yayılması: Işık, çevremizdeki cisimleri görmemizi sağlayan en önemli etkendir. Güneş, Dünya’nın en büyük ve doğal ışık kaynağıdır. Işık kaynakları, doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılır.

Işık Kaynakları

1. Doğal Işık Kaynakları: Kendiliğinden ışık yayan kaynaklardır.
   Örnekler:
   • Güneş,
   • Yıldızlar,
   • Ateş böceği.
2. Yapay Işık Kaynakları: İnsanlar tarafından üretilen ışık kaynaklarıdır.
   Örnekler:
   • Ampul,
   • Mum,
   • El feneri.

Işığın Yayılma Şekli

• Işık, doğrusal bir yol izleyerek yayılır.
• Işık ışınları her yöne doğru yayılabilir.
• Işık, saydam ortamlarda (hava, cam gibi) düz bir çizgi halinde ilerler.
• Örneğin, düz bir pipetle ışık kaynağına baktığımızda ışığı görürüz, ancak pipeti büktüğümüzde ışığı göremeyiz. Bu, ışığın doğrusal yayıldığını kanıtlar.

Işığın Yansıması

Işık, bir yüzeye çarptığında geri döner. Bu olaya yansıma denir. Yansıma sayesinde aynada kendimizi veya su birikintisinde yansımamızı görebiliriz.

Yansıma Türleri

1. Düzgün Yansıma:
   • Pürüzsüz ve parlak yüzeylerde gerçekleşir.
   • Gelen ışınlar paralel olarak yansır.
   • Net bir görüntü oluşur.
     Örnekler:
   • Ayna,
   • Durgun su,
   • Cam.
2. Dağınık Yansıma:
   • Pürüzlü yüzeylerde gerçekleşir.
   • Gelen ışınlar farklı yönlere dağılır.
   • Net bir görüntü oluşmaz.
     Örnekler:
   • Dalgalı su,
   • Buruşuk alüminyum folyo,
   • Duvar.

Yansıma Kanunları

1. Gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali (hayali dik çizgi) aynı düzlemdedir.
2. Gelme açısı, yansıma açısına eşittir.
3. Yüzeye dik gelen ışın, kendi üzerinden geri yansır.

Not: Bu kanunlar hem düzgün hem de dağınık yansımalar için geçerlidir.

Işığın Maddelerle Karşılaşması

Maddeler, ışığı geçirme özelliklerine göre üç gruba ayrılır:

1. Saydam Maddeler:
   • Işığı tamamen geçirir.
   • Arkalarındaki cisimler net olarak görünür.
     Örnekler:
   • Cam,
   • Hava,
   • Su.
2. Yarı Saydam Maddeler:
   • Işığı kısmen geçirir.
   • Arkalarındaki cisimler net görünmez.
     Örnekler:
   • Buzlu cam,
   • Yağlı kâğıt,
   • Tül perde.
3. Opak (Saydam Olmayan) Maddeler:
   • Işığı hiç geçirmez.
   • Arkalarındaki cisimler görünmez.
     Örnekler:
   • Tahta,
   • Taş,
   • Karton.

Not: Maddelerin kalınlığı arttıkça saydamlık özellikleri değişebilir. Örneğin, ince yağlı kâğıt yarı saydamken, kalın yağlı kâğıt opak hale gelebilir.

Tam Gölge

Işık, opak maddelerin üzerine düştüğünde, maddenin arkasında karanlık bir bölge oluşur. Bu bölgeye tam gölge denir. Tam gölgenin oluşma nedeni, ışığın doğrusal yolla yayılmasıdır.

Gölge Boyunu Etkileyen Faktörler

1. Işık Kaynağı ile Cisim Arasındaki Mesafe:
   • Işık kaynağı cisme yaklaştıkça gölge boyu büyür.
   • Işık kaynağı cisimden uzaklaştıkça gölge boyu küçülür.
2. Cismin Büyüklüğü:
   • Cisim büyüdükçe gölge boyu da büyür.
   • Cisim küçüldükçe gölge boyu da küçülür.

Özet

• Işık Kaynakları: Doğal (Güneş, yıldızlar) ve yapay (ampul, mum).
• Işığın Yayılması: Doğrusal ve her yöne yayılır.
• Yansıma Türleri: Düzgün yansıma (net görüntü) ve dağınık yansıma (net olmayan görüntü).
• Yansıma Kanunları: Gelme açısı = Yansıma açısı.
• Maddelerin Işığı Geçirme Özellikleri: Saydam, yarı saydam ve opak maddeler.
• Tam Gölge: Işığın doğrusal yayılması sonucu oluşur. Gölge boyu, ışık kaynağı ve cisim arasındaki mesafeye bağlıdır.

Bu bilgiler, ışığın nasıl yayıldığını, yansıdığını ve maddelerle nasıl etkileşime girdiğini anlamamıza yardımcı olur.

Aşağıda verilen cümlelerde doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” harfi yazınız.
1 Bir kaynaktan yayılan ışık her yöne doğrusal olarak yayılır.
2 Ayna, fayans, cam gibi yüzeylerde gerçekleşen yansıma türüne düzgün yansıma denir.
3 Gelen ışın, yansıyan ışın ve normal aynı düzlemdedir.
4 Güneş, yıldızlar ve ateş böcekleri yapay ışık kaynaklarıdır.
5 Düzgün yansımada gelme açısı yansıma açısına eşittir.
6 Dağınık yansımada yansıma kanunları geçerlidir.
7 Işığın yayılması için maddesel ortam gerekir.
8 Tahta, kitap, beton gibi maddeler ışığı geçirmediğinden opak maddeler olarak adlandırılır.
9 Işık kaynağından çıkan ışınların bir yüzeye çarpıp geri dönmesine yansıma denir.
10 Bir cismin gölgesi, cisim ışık kaynağına yaklaştıkça küçülür.

Aşağıdaki tabloyu cisimlerin ışık geçirme durumlarına göre işaretleyiniz.
Maddeler Saydam Yarı Saydam Opak
Kitap
Hava
Buzlu cam
Tül perde
Sis
Tahta kapı
Cam
Karton
Yağlı kağıt

Konuyu birde Youtube Tonguç kanalından izleyelim.

https://youtu.be/vwxu1VWwM4M?si=uflbpzNcjydjCdJQ

Konu öğrenme çalışmasını tamamlayanlar hemen linkten soruları çözmeye başlayınız.

Şimdi de tüm konuyu FÖY üzerinden yeniden öğrenip toparlayalım. Bunun için linki tıklayınız.