Bağımlı Değişken Nedir? Bağımsız Değişken Nedir? Öğrenelim

Bağımlı Değişken Nedir?

Bağımlı değişken, bir deneyde ya da araştırmada ölçmek istediğimiz, sonuç olarak ilgilendiğimiz değişkendir. Bağımlı değişken, bağımsız değişkenden etkilenir. Yani, bağımsız değişken değiştiğinde bağımlı değişkenin nasıl değiştiğini gözlemleriz.

Örnek: Bitkilerin büyümesini inceleyen bir deney düşünün. Burada bitkilerin boyu bağımlı değişkendir çünkü bu, gözlemlediğimiz ve ölçtüğümüz şeydir.

Bağımsız Değişken Nedir?

Bağımsız değişken, bir deneyde değiştirdiğimiz veya kontrol ettiğimiz değişkendir. Amacımız, bağımsız değişkeni değiştirerek bağımlı değişken üzerindeki etkisini gözlemlemektir.

Örnek: Yine bitkilerle ilgili deneyimize dönersek, bitkilere verilen su miktarı bağımsız değişkendir. Farklı bitkilere farklı miktarlarda su vererek, bu su miktarının bitkilerin boyu (bağımlı değişken) üzerindeki etkisini inceleriz.

Kontrol Edilen (Sabit) Değişken Nedir?

Kontrol edilen değişkenler, bir deneyde sabit tuttuğumuz değişkenlerdir. Bu, bağımsız değişkenin etkisini daha doğru bir şekilde ölçebilmemiz için gereklidir. Kontrol edilen değişkenler, deneyi adil ve güvenilir kılar.

Bu üç değişken arasındaki ilişkiyi anlamak, bilimsel araştırmaların sonuçlarını doğru bir şekilde yorumlamak için çok önemlidir.

Bağımlı Değişken Bağımsız Değişken Örnekleri

Örnek: Bitki deneyimizde, bitkilerin bulunduğu toprak türü, aldıkları güneş ışığı miktarı ve sıcaklık gibi değişkenler kontrol edilen değişkenlerdir. Bu değişkenler sabit tutulur ki sadece su miktarının bitki boyuna etkisini gözlemleyebilelim.

Örnek Bir Deney

Bir örnekle bu kavramları pekiştirelim:

Deney Konusu: Gübre kullanımı bitki büyümesini nasıl etkiler?

  • Bağımsız Değişken: Kullanılan gübre miktarı (hiç gübre kullanılmayan, az gübre kullanılan ve çok gübre kullanılan bitkiler).
  • Bağımlı Değişken: Bitkilerin boyu (gübre miktarına göre nasıl değiştiğini ölçüyoruz).
  • Kontrol Edilen Değişkenler: Tüm bitkiler aynı toprakta, aynı saksıda, aynı miktarda su ile ve aynı sıcaklıkta tutulur.

Bu şekilde, gübre miktarının bitkilerin büyümesi üzerindeki etkisini net bir şekilde gözlemleyebiliriz çünkü diğer tüm değişkenler sabit tutulmuştur.

 

 

Örnek 1: Sesin Çalışma Performansına Etkisi

Deney Konusu: Farklı ses düzeylerinin öğrencilerin ders çalışma performansı üzerindeki etkisi.

  • Bağımsız Değişken: Ses düzeyi (sessiz ortam, orta sesli ortam, yüksek sesli ortam).
  • Bağımlı Değişken: Öğrencilerin çalışma performansı (çözdükleri soruların sayısı veya doğru cevap yüzdesi).
  • Kontrol Edilen Değişkenler: Çalışma süresi, çalışma materyalleri, öğrencilerin dinlenme durumu, ortamın ışıklandırması.

Örnek 2: Farklı Gübrelerin Bitki Büyümesine Etkisi

Deney Konusu: Farklı gübre türlerinin bitki büyümesi üzerindeki etkisi.

  • Bağımsız Değişken: Gübre türü (kimyasal gübre, organik gübre, gübresiz).
  • Bağımlı Değişken: Bitkilerin boyu (büyüme miktarı).
  • Kontrol Edilen Değişkenler: Toprak türü, su miktarı, ışık miktarı, sıcaklık.

Örnek 3: Işık Renginin Bitki Fotosentezine Etkisi

Deney Konusu: Farklı ışık renklerinin bitkilerin fotosentez hızı üzerindeki etkisi.

  • Bağımsız Değişken: Işık rengi (kırmızı, mavi, beyaz ışık).
  • Bağımlı Değişken: Bitkilerin ürettiği oksijen miktarı (fotosentez hızı).
  • Kontrol Edilen Değişkenler: Işık yoğunluğu, bitkilerin türü, su miktarı, toprak türü.

Örnek 4: Egzersizin Kalp Atış Hızına Etkisi

Deney Konusu: Farklı egzersiz türlerinin kalp atış hızı üzerindeki etkisi.

  • Bağımsız Değişken: Egzersiz türü (koşma, bisiklet sürme, yüzme).
  • Bağımlı Değişken: Kalp atış hızı (egzersiz sonrası ölçülen nabız).
  • Kontrol Edilen Değişkenler: Egzersiz süresi, deneklerin yaşı, cinsiyeti, sağlık durumu, egzersiz yapılan ortamın sıcaklığı.

Örnek 5: Suyun Kaynama Noktasına Etki Eden Faktörler

Deney Konusu: Suyun kaynama noktasına farklı maddelerin eklenmesinin etkisi.

  • Bağımsız Değişken: Eklenen madde (tuz, şeker, sirke, saf su).
  • Bağımlı Değişken: Suyun kaynama noktası (derece cinsinden).
  • Kontrol Edilen Değişkenler: Su miktarı, ısıtma hızı, kullanılan kap türü, çevre basıncı.

Örnek 6: Farklı Malzemelerin Isı Yalıtımı Kapasitesi

Deney Konusu: Farklı malzemelerin ısı yalıtımı kapasitesi üzerindeki etkisi.

  • Bağımsız Değişken: Yalıtım malzemesi türü (köpük, pamuk, yün, alüminyum folyo).
  • Bağımlı Değişken: İç sıcaklığın düşüş miktarı (belirli bir süre sonra ölçülen sıcaklık).
  • Kontrol Edilen Değişkenler: Başlangıç sıcaklığı, yalıtılan nesnenin büyüklüğü, dış ortam sıcaklığı, ölçüm süresi.

Bu deney örnekleri, bağımsız, bağımlı ve kontrol edilen değişkenleri nasıl tanımlayacağınızı ve bunları nasıl kontrol edeceğinizi anlamanıza yardımcı olacaktır. Bu tür deneylerle bilimsel yöntemleri daha iyi kavrayabilir ve çevrenizdeki dünyayı daha iyi anlayabilirsiniz.

 

Sonuç

Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenler, bilimsel deneylerin temel taşlarıdır. Bu değişkenleri doğru bir şekilde tanımlayıp kontrol etmek, deneylerin güvenilir ve geçerli sonuçlar vermesini sağlar. Bağımsız değişkeni değiştiririz, bağımlı değişkeni ölçeriz ve diğer tüm faktörleri sabit tutarız. Bu şekilde bilimsel sorulara doğru ve güvenilir cevaplar bulabiliriz.