Asitler, bazlar ve tuzlar günlük hayatta karşılaştığımız birçok maddenin temelini oluşturur. Bu maddelerin özelliklerini ve tepkimelerini anlamak, kimya dersinde başarılı olmak için önemlidir.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
- Asitler
Tanım: Sulu çözeltilerinde H⁺ (hidrojen iyonu) veren maddelerdir.
Özellikleri:
- Tatları ekşidir (limon, sirke).
- Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir.
- Sulu çözeltileri elektriği iletir.
- Aktif metallerle (Zn, Mg, Al gibi) tepkimeye girerek H₂ gazı açığa çıkarır.
- pH değeri 7’den küçüktür.
Önemli Asitler:
| Asit | Formül | Kullanım Alanı |
| Hidroklorik asit | HCl | Temizlik, mide özsuyu |
| Sülfürik asit | H₂SO₄ | Pil, gübre üretimi |
| Nitrik asit | HNO₃ | Patlayıcı, gübre |
| Asetik asit | CH₃COOH | Sirke |
Kuvvetli Asitler: HCl, HNO₃, H₂SO₄ (tamamen iyonlaşır).
Zayıf Asitler: CH₃COOH, H₂CO₃ (kısmen iyonlaşır).
- Bazlar
Tanım: Sulu çözeltilerinde OH⁻ (hidroksit iyonu) veren maddelerdir.
Özellikleri:
- Tatları acıdır (sabun, çamaşır suyu).
- Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirir.
- Ele kayganlık hissi verir.
- Sulu çözeltileri elektriği iletir.
- pH değeri 7’den büyüktür.
Önemli Bazlar:
| Baz | Formül | Kullanım Alanı |
| Sodyum hidroksit | NaOH | Sabun, deterjan |
| Potasyum hidroksit | KOH | Pil, gübre |
| Kalsiyum hidroksit | Ca(OH)₂ | Sıva, kireç |
| Amonyak | NH₃ | Temizlik, gübre |
Kuvvetli Bazlar: NaOH, KOH (tamamen iyonlaşır).
Zayıf Bazlar: NH₃, NH₄OH (kısmen iyonlaşır).
- Asit-Baz Tepkimeleri
Nötralleşme Tepkimesi:
Asit + Baz → Tuz + Su
Örnek:
HCl + NaOH → NaCl + H₂O
Oksitlerin Tepkimeleri:
| Oksit Türü | Özellikleri | Örnekler |
| Asidik Oksit | Su ile asit oluşturur, bazla tepkime verir. | CO₂, SO₂, NO₂ |
| Bazik Oksit | Su ile baz oluşturur, asitle tepkime verir. | CaO, Na₂O, MgO |
| Nötr Oksit | Su, asit veya bazla tepkime vermez. | CO, NO, N₂O |
| Amfoter Oksit | Hem asit hem bazla tepkime verir. | Al₂O₃, ZnO, PbO |
- pH Ölçeği
- pH < 7 → Asidik (limon suyu, mide asidi)
- pH = 7 → Nötr (saf su)
- pH > 7 → Bazik (sabun, amonyak)
Ölçüm Yöntemleri:
- Turnusol kağıdı (asitte kırmızı, bazda mavi)
- pH metre (dijital ölçüm)
- Doğal indikatörler (kırmızı lahana suyu)
- Tuzlar
Tanım: Asit ve bazın nötralleşmesi sonucu oluşan iyonik bileşiklerdir.
Özellikleri:
- Kristal yapılıdır.
- Suda çözündüklerinde elektriği iletir.
- Turnusol kağıdına etki etmez (genellikle nötrdür).
Önemli Tuzlar:
| Tuz | Formül | Kullanım Alanı |
| Sodyum klorür | NaCl | Yemek tuzu |
| Kalsiyum karbonat | CaCO₃ | Mermer, tebeşir |
| Amonyum nitrat | NH₄NO₃ | Gübre, patlayıcı |
- Günlük Hayatta Asitler, Bazlar ve Tuzlar
Asitler:
- Limon (sitrik asit), sirke (asetik asit), mide özsuyu (HCl).
- Asit yağmurları (H₂SO₄, HNO₃).
Bazlar:
- Sabun (NaOH), diş macunu, çamaşır suyu (NaOCl).
- Kabartma tozu (NaHCO₃).
Tuzlar:
- Yemek tuzu (NaCl), kaya tuzu, gübreler (KNO₃).
Sonuç
Asitler H⁺, bazlar OH⁻ iyonu verir.
Nötralleşme tepkimesi ile tuz ve su oluşur.
pH ölçeği asitlik-bazlık derecesini gösterir.
Tuzlar, asit ve baz tepkimeleri sonucu oluşur.
Önemli Uyarı: Kuvvetli asit ve bazlar tahriş edicidir, dikkatli kullanılmalıdır!
Çalışma Soruları:
- HCl + KOH tepkimesinde oluşan ürünler nelerdir?
- pH’ı 2 olan bir çözelti asidik midir, bazik midir?
- Amfoter oksitlere 3 örnek veriniz.