Karışımların Ayrılması
Karışımlar, birden fazla maddenin fiziksel yollarla bir araya gelmesiyle oluşur. Bu nedenle karışımlar fiziksel yöntemlerle ayrılır. Karışımları ayırmak için maddelerin özelliklerinden (yoğunluk, çözünürlük, erime noktası vb.) yararlanılır.
- Buharlaştırma Yöntemi
- Sıvı + Çözünmüş Katı karışımlarını ayırmak için kullanılır.
- Karışım ısıtılır, sıvı buharlaşır ve geriye katı madde kalır.
Örnekler:
Deniz suyundan tuz elde edilmesi
Süt tozu üretimi
Şeker, pestil, salça, reçel yapımı
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
- Damıtma (Distilasyon) Yöntemi
- Sıvı + Sıvı homojen karışımlarını ayırmak için kullanılır.
- Sıvıların kaynama noktaları farkından yararlanılır.
- Kaynama noktası düşük olan sıvı önce buharlaşır, soğutularak tekrar sıvı hale getirilir.
Örnekler:
Su ve alkol karışımının ayrılması
Petrolün rafineride damıtılması (benzin, motorin, gaz yağı eldesi)
- Yoğunluk Farkı ile Ayırma
a) Ayırma Hunisi ile Ayırma
- Birbirine karışmayan sıvılar (su-yağ gibi) yoğunluk farkıyla ayrılır.
- Yoğun olan sıvı altta kalır, musluk açılarak alttaki sıvı alınır.
Örnek:
Su ve yağ karışımı
Su ile benzin
b) Yüzdürme (Flotasyon) Yöntemi
- Yoğunluğu suda az olan maddeler yüzer, fazla olanlar batar.
Örnek:
Kum + talaş karışımı (talaş yüzer, kum batar)
Ispanak + toprak (ıspanak yüzer, toprak çöker)
c) Savurma Yöntemi
- Rüzgâr yardımıyla hafif (az yoğun) maddeler uçurulur, ağır olanlar kalır.
Örnek:
Buğday + saman ayrımı
- Diğer Ayırma Yöntemleri
a) Mıknatısla Ayırma
- Demir, nikel, kobalt içeren karışımlar mıknatısla çekilerek ayrılır.
Örnek: Kum + demir tozu
b) Süzme Yöntemi
- Katı + Sıvı heterojen karışımları süzgeçten geçirilerek ayrılır.
Örnek:
Makarna + su
Kum + su
Çay + çay posası
c) Eleme Yöntemi
- Tanecik boyutu farklı katılar elenerek ayrılır.
Örnek:
Kum + çakıl
Un + kepek
d) Elektriklenme ile Ayırma
- Plastik veya cam çubuk sürtünmeyle elektriklenir ve bazı maddeleri çeker.
Örnek:
Tuz + karabiber (elektriklenmiş çubuk karabiberi çeker)
e) Erime Noktası Farkı ile Ayırma
- Katı + Katı karışımları erime noktaları farkıyla ayrılır.
Örnek: Çinko + kalay
f) Çözünürlük Farkı ile Ayırma
- Bir madde çözünürken diğeri çözünmezse süzme yapılır.
- Örnek:
Tuz + kum karışımı (tuz suda çözünür, kum çözünmez)
Özet Tablo: Karışımların Ayrılma Yöntemleri
| Yöntem | Hangi Karışımlarda Kullanılır? | Örnek |
| Buharlaştırma | Sıvı + Çözünmüş Katı | Tuzlu su → Tuz |
| Damıtma | Sıvı + Sıvı (farklı kaynama noktası) | Su + Alkol |
| Ayırma Hunisi | Karışmayan sıvılar (yoğunluk farkı) | Su + Yağ |
| Yüzdürme | Yoğunluk farklı katılar | Kum + Talaş |
| Mıknatıs | Demir, nikel, kobalt içeren karışımlar | Demir tozu + Kum |
| Süzme | Katı + Sıvı heterojen karışımlar | Makarna + Su |
| Eleme | Tanecik boyutu farklı katılar | Çakıl + Kum |
Sonuç: Karışımları ayırmak için maddelerin fiziksel özelliklerinden yararlanırız. Hangi yöntemi kullanacağımız, karışımın türüne ve maddelerin özelliklerine bağlıdır.
Kendini Test Et:
- Tuz + su karışımını nasıl ayırırsın?
- Demir tozu + kum karışımını ayırmak için hangi yöntemi kullanırsın?
- Zeytinyağı + su karışımını nasıl ayırırsın?
Cevaplar:
- Buharlaştırma
- Mıknatısla ayırma
- Ayırma hunisi