7. Sınıf Fen Bilimleri: Işığın Kırılması ve Mercekler Konu Anlatımı

IŞIĞIN KIRILMASI

Kırılma Nedir?

• Işık, saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçerken doğrultu değiştirir. Buna kırılma denir.
• Sebebi: Ortamların yoğunluk farkıdır. Yoğunluk arttıkça ışığın hızı azalır.
  • Örnek: Cam > Su > Hava → Işık hızı: Hava > Su > Cam

Kırılma Kanunları

1. Gelen ışın, normal ve kırılan ışın aynı düzlemdedir.
2. Az yoğun → Çok yoğun ortama geçişte:
   • Işık normale yaklaşır, hızı azalır.
3. Çok yoğun → Az yoğun ortama geçişte:
   • Işık normalden uzaklaşır, hızı artar.
4. Dik gelen ışın kırılmaz, sadece hızı değişir.

Kırılma ile İlgili Kavramlar

• Normal (N): Yüzeye dik çizilen hayali çizgi.
• Gelme açısı: Gelen ışın ile normal arasındaki açı.
• Kırılma açısı: Kırılan ışın ile normal arasındaki açı.

Tam Yansıma ve Sınır Açısı

• Tam yansıma: Işık çok yoğun → az yoğun ortama geçerken, gelme açısı sınır açısından büyükse ışık yansır.
  • Sınır açısı örnekleri:
    • Sudan havaya: 48°
    • Camdan havaya: 42°

Günlük Hayatta Kırılma Örnekleri

1. Balıkçının balıkları yakın görmesi (Su → Hava).
2. Havuzun sığ görünmesi.
3. Kalemin suda kırık görünmesi.
4. Serap olayı (Sıcak asfaltta su birikintisi görme).
5. Gökkuşağı oluşumu (Işığın yağmur damlalarında kırılıp renklere ayrılması).
6. Fiber optik kablolar (Tam yansıma ile iletişim sağlar).

Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.

MERCEKLER

1. İnce Kenarlı (Yakınsak) Mercek

• Özellikleri:
  • Kenarları ince, ortası kalındır.
  • Paralel ışığı odak noktasında (F) toplar.
  • Görüntüyü büyütür.
• Kullanım Alanları:
  • Büyüteç, mikroskop, kamera, hipermetrop gözlükleri, göz billuru.

2. Kalın Kenarlı (Iraksak) Mercek

• Özellikleri:
  • Kenarları kalın, ortası incedir.
  • Paralel ışığı dağıtır.
  • Görüntüyü küçültür.
• Kullanım Alanları:
  • Miyop gözlükleri, kapı dürbünleri, teleskoplar.

Odak Noktası ve Önemi

• Odak noktası (F): Işığın toplandığı veya uzantılarının kesiştiği nokta.
• Orman yangınlarına dikkat!
  • Cam şişeler ince kenarlı mercek gibi davranarak güneş ışığını odaklayıp yangın çıkarabilir.

DENEY ve ETKİNLİK ÖNERİLERİ

1. Işığın kırılması deneyi:
   • Su dolu bardağa kalem koyup kırık görüntüyü inceleyin.
2. Merceklerle görüntü oluşturma:
   • İnce kenarlı mercekle büyüteç, kalın kenarlı mercekle küçük görüntü elde edin.
3. Görüntüleme aracı tasarımı:
   • Basit bir projeksiyon cihazı veya dürbün yapın.

ÖNEMLİ UYARILAR!

• Snell Yasası ve matematiksel hesaplamalar 7. sınıf seviyesinde yok.
• Tam yansıma ve prizmalar detaylı işlenmez.
• Merceklerde özel ışın çizimleri yapılmaz.

Özet:

• Işık yoğunluk farkından dolayı kırılır.
• İnce kenarlı mercek ışığı toplar, kalın kenarlı mercek dağıtır.
• Mercekler gözlüklerde, mikroskoplarda ve kameralarda kullanılır.

Not: Konuyu pekiştirmek için ışık kırılması ve merceklerle ilgili deneyler yapmayı unutmayın!