Kazanımlar:
- Yoğunluğu tanımlar ve birimini bilir.
- Farklı maddelerin yoğunluklarını hesaplar.
- Birbiri içinde çözünmeyen sıvıların yoğunluklarını karşılaştırır.
- Suyun katı ve sıvı hallerinin yoğunluk farkını açıklar ve canlılar için önemini tartışır.
Yoğunluk Nedir?
Yoğunluk, bir maddenin birim hacimdeki kütlesidir. Yani maddenin ne kadar “sıkışık” olduğunu gösterir.
- Formülü:
Yog˘unluk(d)=Ku¨tle(m)Hacim(V)Yog˘unluk(d)=Hacim(V)Ku¨tle(m)
-
- Kütle (m): Gram (g) veya kilogram (kg) ile ölçülür.
- Hacim (V): Santimetreküp (cm³) veya mililitre (mL) ile ölçülür.
- Yoğunluk Birimi: g/cm³ veya kg/m³
Ezberleme Tüyosu:
“Dede muz böl ver” → d = m / v
Örnek Soru:
Kütlesi 600 g, hacmi 300 cm³ olan bir cismin yoğunluğu nedir?
Çözüm:
d=mV=600 g300 cm3=2 g/cm3d=Vm=300 cm3600 g=2 g/cm3
Yoğunluğun Ayırt Edici Özelliği
- Saf maddelerin yoğunluğu sabittir ve ayırt edici bir özelliktir.
- Örneğin, suyun yoğunluğu 1 g/cm³, altının 19,3 g/cm³’tür.
- Kütle veya hacim değişse bile yoğunluk değişmez.
- 1 bardak su ile 1 bidon suyun yoğunluğu aynıdır (1 g/cm³).
Kütle-Hacim-Yoğunluk İlişkisi
- Kütle ve hacim doğru orantılıdır.
- Hacim artarsa kütle de artar.
- Yoğunluk, kütle ve hacimden bağımsızdır.
Grafikler:
- Kütle-Hacim grafiği doğrusal artar.
- Yoğunluk grafiği sabit kalır.
Bazı Maddelerin Yoğunlukları
| Madde | Yoğunluk (g/cm³) |
| Su | 1 |
| Buz | 0,9 |
| Etil Alkol | 0,78 |
| Benzin | 0,7 |
| Ayçiçek Yağı | 0,92 |
| Demir | 7,8 |
| Altın | 19,3 |
| Cıva | 13,6 |
Yoğunluk Ölçümü
Kütle Ölçümü:
- Eşit kollu terazi veya elektronik terazi kullanılır.
Hacim Ölçümü:
- Sıvılar: Dereceli silindir.
- Katılar (Düzgün şekilli): Uzunluk × genişlik × yükseklik.
- Katılar (Düzgün olmayan): Suya atıp taşan sıvı ölçülür.
Yüzen ve Batan Maddeler
- Yoğunluğu sıvıdan AZ olan cisimler YÜZER.
- Örnek: Tahta (0,8 g/cm³), buz (0,9 g/cm³)
- Yoğunluğu sıvıdan FAZLA olan cisimler BATAR.
- Örnek: Demir (7,8 g/cm³), altın (19,3 g/cm³)
Birbirine Karışmayan Sıvılar
- Yoğunluğu fazla olan altta, az olan üstte kalır.
- Örnek: Su (1 g/cm³) + yağ (0,92 g/cm³) → Yağ üstte kalır.
Suyun Özel Durumu ve Canlılar İçin Önemi
- Diğer sıvılar donunca yoğunluğu artar, suyun azalır!
- Su (4°C): 1 g/cm³
- Buz (0°C): 0,9 g/cm³
- Buz suyun üstünde yüzer, bu sayede göller diplerinden donmaz.
- Canlılar soğuktan korunur.
Günlük Hayatta Yoğunluk
- Uçaklar: Hafif metaller (alüminyum) kullanılır.
- Binalar: Gaz beton (hafif) tercih edilir.
- Termik sistemler: Sıcak hava (az yoğun) yükselir.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
Kısa Özet:
Yoğunluk = Kütle / Hacim
Saf maddeler için ayırt edicidir.
Yüzen cisimler: d<sub>cisim</sub> < d<sub>sıvı</sub>
Suyun yoğunluğu donunca azalır → Buz yüzer.
Not: Yoğunluk, maddenin kimliği gibidir. Aynı şartlarda her maddenin yoğunluğu farklıdır!
Deney Önerisi: Farklı sıvıları (su, yağ, bal) aynı kaba dökerek yoğunluklarını gözlemleyebilirsiniz!