SİNİR SİSTEMİ
Görevi: Vücudun iç ve dış çevresinden gelen uyarıları algılar, değerlendirir ve hızlı tepki verir.
- Merkezî Sinir Sistemi
- Beyin:
- Öğrenme, hafıza, istemli hareketler (yazı yazma, konuşma) ve iç organların çalışmasını düzenler.
- Vücut sıcaklığı, kan basıncı, açlık-tokluk gibi durumları kontrol eder.
- Beyincik:
- Hareket ve denge merkezidir.
- Kasların uyumlu çalışmasını sağlar (örnek: bisiklet sürme).
- Omurilik Soğanı:
- Solunum, dolaşım, sindirim gibi istemsiz faaliyetleri yönetir.
- “Hayat düğümü” olarak adlandırılır (zarar görmesi ölüme neden olabilir).
- Omurilik:
- Beyin ile organlar arasında iletişimi sağlar.
- Refleksleri kontrol eder (örnek: iğne batınca elin çekilmesi).
Refleks Çeşitleri:
- Doğuştan gelen (kalıtsal): Göz bebeğinin ışıkta küçülmesi.
- Sonradan kazanılan (şartlı): Bisiklet sürme, yazı yazma.
- Çevresel Sinir Sistemi
- Merkezî sinir sistemi ile organlar arasında bilgi taşır.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
İÇ SALGI BEZLERİ (HORMONAL SİSTEM)
Görevi: Vücuttaki uzun süreli değişimleri düzenler (büyüme, üreme vb.).
- Hipofiz Bezi
- Büyüme hormonu salgılar.
- Az salgılanırsa: Cücelik
- Fazla salgılanırsa: Devlik
- Diğer iç salgı bezlerini yönetir.
- Tiroit Bezi
- Tiroksin hormonu salgılar.
- İyot eksikliğinde guatr hastalığı oluşur.
- Metabolizmayı düzenler.
- Pankreas
- İnsülin (kan şekerini düşürür) ve glukagon (kan şekerini yükseltir) salgılar.
- Diyabet (şeker hastalığı): İnsülin yetersizliğinde görülür.
- Böbreküstü Bezleri
- Adrenalin salgılar.
- Korku, heyecan anında kalp atışını hızlandırır.
- Eşeysel Bezler
- Erkekte testis → Testosteron (sakal çıkması, ses kalınlaşması).
- Kadında yumurtalık → Östrojen (adet döngüsü, göğüs gelişimi).
ERGENLİK DÖNEMİ
12-21 yaş arasında görülen bedensel ve ruhsal değişimlerdir.
- Bedensel Değişimler
- Ortak Değişimler: Boy uzaması, sivilce, terleme artışı.
- Erkeklerde: Ses kalınlaşması, sakal çıkması.
- Kızlarda: Regl başlangıcı, göğüslerin büyümesi.
- Ruhsal Değişimler
- Duygusal dalgalanmalar (ani öfkelenme, mutsuzluk).
- Kimlik arayışı ve bağımsızlık isteği.
- Sağlıklı Ergenlik İçin:
- Spor yapmak, dengeli beslenmek.
- Zararlı alışkanlıklardan uzak durmak.
- Aile/öğretmenlerle iletişim kurmak.
ÖNEMLİ NOTLAR
- Sinir sistemi → Hızlı ve kısa süreli etki.
- Hormonal sistem → Yavaş ve uzun süreli etki.
- İki sistem birlikte vücut dengesini (homeostazi) sağlar.
Örnek Soru:
“Bisiklet sürme hangi tür reflekstir?”
Cevap: Sonradan kazanılan (şartlı) refleks.
Konuyu pekiştirmek için:
- Şema çizerek sinir sistemi bölümlerini gösterin.
- Hormonların etkilerini tablo halinde hazırlayın.
Başarılar!