DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
Vücudumuzun şeklini koruyan, dik durmasını sağlayan ve hareket etmemize yardımcı olan yapıların tamamına destek ve hareket sistemi denir. Bu sistem iskelet ve kaslardan oluşur.
Fen liseleri taban puanları ve yüzdelik dilimleri için sayfamızı takip ediniz.
A. İSKELET SİSTEMİ
İskelet; kemik, eklem ve kıkırdaktan meydana gelir.
Kemikler
• Sert ve canlı yapılardır.
• Anne karnında kıkırdak şeklindedir, zamanla kalsiyum birikmesiyle kemikleşir.
• Kemikleşme 20’li yaşlara kadar devam eder.
İskeletin Görevleri:
Vücuda şekil verir ve dik durmasını sağlar.
Kaslar ve organlar için tutunma yüzeyi oluşturur.
Kan hücreleri kemik iliğinde üretilir.
Kalsiyum, fosfor gibi mineraller depolanır.
İç organları korur (Örn: Kafatası → Beyin, Göğüs kafesi → Kalp ve Akciğer).
Kaslarla birlikte hareketi sağlar.
Kemik Çeşitleri:
Kemik Türü Özellikleri Örnekler
Uzun Kemik Boyu eninden fazladır. İçinde sarı kemik iliği bulunur. Kol ve bacak kemikleri (uyluk, kaval, pazı, dirsek)
Kısa Kemik Eni ve boyu birbirine yakındır. El-ayak bilek kemikleri, omurlar
Yassı Kemik Yassı şekillidir, sarı kemik iliği yoktur. Kafatası, kaburga, kürek kemiği
Not:
• En uzun kemik: Uyluk kemiği
• En kısa kemik: Kulaktaki üzengi kemiği
• Bebeklerde 300, yetişkinlerde 206 kemik bulunur.
2. Eklemler
Kemiklerin birbirine bağlandığı yerlere eklem denir.
Eklem Çeşitleri:
Eklem Türü Hareket Yeteneği Özellikleri Örnekler
Oynar Eklem Çok hareketli Eklem sıvısı ve kıkırdak bulunur. Kol, bacak, omuz, bilek
Yarı Oynar Eklem Sınırlı hareket Kıkırdak var, eklem sıvısı yok. Omurga, kaburga, boyun
Oynamaz Eklem Hareketsiz Testere dişi gibi sıkı bağlıdır. Kafatası, kalça, kuyruk sokumu
Kıkırdak
• Esnek ve kaygan yapıdadır.
• Kemiklerin aşınmasını önler, hareketi kolaylaştırır.
• Bulunduğu yerler: Burun, kulak, kaburga uçları, eklemler.
B. KASLAR
Kaslar kasılıp gevşeyerek hareketi sağlar.
Kas Çeşitleri:
Kas Türü Özellikleri Çalışma Şekli Örnekler
Çizgili Kas Kırmızı renkli, hızlı çalışır, çabuk yorulur. İsteğimizle çalışır. Kol, bacak kasları
Düz Kas Beyaz renkli, yavaş ve ritmik çalışır, yorulmaz. İsteğimiz dışında çalışır. Mide, bağırsak, damarlar
Kalp Kası Çizgili yapıda ama istem dışı çalışır, yorulmaz. Ritmik ve otomatik çalışır. Sadece kalpte bulunur.
Kasların Çalışma Prensibi:
• Kaslar çiftler halinde çalışır (Biri kasılırken diğeri gevşer).
• Örn: Kolumuzu bükerken pazu kası kasılır, arka kol kası gevşer.
Özet Tablo:
Yapı Çeşitleri Görevleri
Kemik Uzun, kısa, yassı Vücudu destekler, organları korur, hareketi sağlar.
Eklem Oynar, yarı oynar, oynamaz Kemikleri birleştirir, hareketi kolaylaştırır.
Kas Çizgili, düz, kalp kası Hareketi sağlar, organların çalışmasını düzenler.
Bilgi Köşesi:
• Röntgen: Kemik kırıklarını tespit etmek için kullanılır.
• Spor yapmak kas ve kemikleri güçlendirir.
• D vitamini ve kalsiyum kemik sağlığı için önemlidir.
Bu konuyu iyice öğrenmek için iskelet modeli inceleyebilir veya vücudunuzdaki kemikleri hissederek çalışabilirsiniz!
Kendini Test Et:
1. Uyluk kemiği hangi kemik çeşidine girer?
2. Kalp kasının özellikleri nelerdir?
3. Oynamaz eklemler nerede bulunur?
Kazanım:
F.6.2.1.1. Destek ve hareket sistemine ait yapıları (kemik, eklem, kas) örneklerle açıklar.